Anna Andrejevna zat op de divan, met haar rug leunend tegen een groot kussen dat achter haar lag. Ze bladerde het boek door, bekeek het aandachtig en las hier en daar een passage.
'En het portret lijkt ook niet. Kolja heeft: er nooit zo uitgezien.'
Ze bladerde het boek nog een paar keer door en zei toen peinzend, langzaam, dreigend: 'Ik maak gehakt van ze.'
Vervolgens sloeg ze het boek dicht en hield het boven haar hoofd: 'Alle gedichten hierin zijn voor mij. Bijna allemaal.'
Toen we naar de andere kamer gingen om thee te drinken: 'Ik zal een exemplaar van mijn bundel op de kop tikken voor Aleksandr Isajevitsj.'
(Zo heet Solzjenitsyn.)
Vervolgens: 'Ik kan uw novelle niet herlezen. Het ademt volkomen de sfeer van die tijd; Maroesjenka [Petrovych] zegt het ook. U heeft een heldendaad verricht. Jazeker, spreekt u maar niet tegen. Het is een heldendaad, een legende. Wij hebben allemaal hetzelfde gedacht, we hebben verzen geschreven, ze in ons geheugen bewaard of voor een moment opgeschreven en meteen weer verbrand, maar u heeft dit geschreven! Wetende wat ze u en uw dochtertje konden aandoen! U heeft met het zwaard boven uw hoofd geschreven.'
Ik ontkende en betwistte niets, ik voelde me confuus en trots, maar ik probeerde uit te leggen hoe ik mij die daad herinner. Absoluut niet als een heldendaad. Na alles wat ik destijds had gezien, beleefd en overdacht kon ik niet anders dan schrijven wat ik heb geschreven. Ik zou het moeilijker en erger hebben gevonden om niet te schrijven. Schrijven was een opluchting. Ik moest - voor mezelf en voor niemand anders! - alles op papier zetten omdat, wanneer je schrijft, je de dingen waarover je schrijft beter begrijpt. Misschien is dat zelfs wel de enige manier om iets te begrijpen. Als je niet schrijft, begrijp je niets. Ik wilde tegen iedere prijs de oorzaak ontdekken van het gebrek aan bewustzijn van de maatschappij, de blindheid van de maatschappij - waarom zie ik wat een ander niet ziet? Dat algemene gebrek aan bewustzijn heb ik een hele gewone naam gegeven: Sofja Petrovna. Haar blindheid was die van miljoenen mensen. Ik zag destijds absoluut geen heldendaad in wat ik schreef: het was net zomin een heldendaad als ademhalen of je wassen. Degene die een heldendaad heeft verricht is Isja Glikin, Isidoor Moïsejevitsj Glikin, die mijn schrift in bewaring heeft genomen toen ze begonnen mensen naar het Grote Huis te slepen, op zoek naar 'een document over '37', en toen ik besloot met Ljoesja naar Moskou te vertrekken en naar het ziekenhuis te gaan voor een operatie. Het manuscript bewaren, dat was een heldendaad. En aan de vooravond van de hongerdood, in de uitputting van zijn stervensuur, van het ene uiteinde van de stad naar het andere lopen om mijn schrift aan zijn zuster over te dragen - dat was ook een heldendaad. Op dit moment wordt de novelle verspreid in uitgetypte vorm, hij wordt gelezen, er wordt om gehuild (ik heb tientallen brieven die ik onlangs uit huis heb gedaan); maar degenen van wie de publikatie afhangt laten geen traan. Ze lezen zonder te huilen en proberen het boek in te schatten, ze kijken 'omhoog' in een poging de wil van de autoriteiten te raden. Anna Andrejevna ondervroeg me tot in details over de stand van zaken van de publikatie en ik deed haar verslag.
We spraken erover of de gebeurtenissen van '37 herhaald konden worden.
'Onmogelijk,' zei Anna Andrejevna vastberaden, 'en weet u waarom niet? De achtergrond ontbreekt waartegen Stalin heel die verschrikking heeft kunnen ontketenen. Een indirecte aanwijzing daarvoor is deze: de huidige jonge generatie begrijpt ons, nietwaar? Maar in '29 en '30 had je een generatie die mij niet wenste te kennen.'
Lidija Tsjoekovskaja (1907-1996) was een Russisch schrijfster en dichteres. Ze was bevriend met de dichters Anna Achmatova, Eeen dagboek van haar ontmoetingen met Achmatova is verschenen als Ontmoetingen met Anna Achmatova 1938-1962.
Anna Achmatova
Indrukwekkend en ontroerend om te lezen. (Jammer van de spellingsfouten.)
BeantwoordenVerwijderen