Max Frisch -- 8 februari 1968

• Max Frisch (1911-1991) was een Zwitserse architect en schrijver. Zijn dagboeken zijn vertaald, onder meer als Dagboek 1966-1971.

[vertaling (door Hans Hom) onderaan]

8.2.1968. Stück aufgeführt, BIOGRAFIE EIN SPIEL, mit vierfachem Sieg der Bühne (Zürich, München, Frankfurt, Düsseldorf) über den Autor; er bestreitet die Fatalität, die Bühne bestätigt sie - spielend.

Freude
Die frohe Nachricht, daß es sich nachweislich nicht um Krebs handelt, gibt jemand nebenbei; sie betrifft nur ihn. Hingegen die Nachricht, daß jemand an Krebs gestorben ist oder in den nachsten Monaten sterben wird, scheint uns alle anzugehen, auch wenn wir gerade einen Anlaß zur Freude haben. Oft genügt schon eine Wetterlage, das Klima einer Stadt (Berlin zum Beispiel) oder das körperliche Wohlbefinden irgendwo, ein Bewußtsein von eigner Gegenwart, eine Speise, eine Begegnung auf der Strafie, ein Brief usw., es gibt zahllose Anlässe zur privaten Freude. Warum notiere ich sie nicht? Die Freudengesange, die uns überliefert sind, bezogen sich immer auf einen Anlaß zur außerpersönlichen Freude; solcher Anlaß scheint uns zu fehlen. Die Landung auf dem Mond oder Mars wird ihn nicht liefern. Die Revolutionäre versprechen Gerechtigkeit, nicht Freude. Nur die Drogen-Gläubigen sprechen von Freude; gemeint ist die Ekstase auf der Flucht aus einer Welt ohne frohe Botschaft.

8.2.1968. Stuk opgevoerd, Biografie ein Spiel, met viervoudig overwinning van het theater (Zürich, München, Frankfurt Düsseldorf) op de auteur; hij bestrijdt de fataliteit, het theater bevestigt die - spelenderwijs.

Vreugde
Het blijde bericht dat het uiteindelijk toch niet om kanker blijkt te gaan, vertelt iemand tussen neus en lippen door; het betreft alleen maar hem. Het bericht dat iemand aan kanker is gestorven of binnen enkele maanden zal sterven, lijkt ons daarentegen allen aan te gaan, ook als we net een aanleiding tot vreugde hebben. Vaak volstaat al een bepaalde weersgesteldheid, het klimaat van een stad Berlijn bijvoorbeeld) of lichamelijk welzijn op sommige momenten, het besef dat je er bent, iets wat je eet, een ontmoeting op straat, een brief enzovoort, er bestaan talloze aanleidingen tot privé-vreugde. Waarom noteer ik die niet? De vreugdeliederen die ons overgeleverd zijn, hadden altijd betrekking op een aanleiding tot een buitenpersoonlijke vreugde; een dergelijke aanleiding lijkt ons te mankeren. De landing op de maan of op Mars zal die niet verschaffen. De revolutionairen beloven gerechtigheid, geen vreugde. Alleen de drug-adepten hebben het over vreugde; bedoeld wordt de extase op de vlucht uit een wereld zonder vreugde.