Vasili Rozanov -- 29 oktober 1912

• De autobiografische publicaties van de Russische schrijver Vasili Rozanov (1856-1919) zijn “een uiterst boeiende en vooral tegendraadse collectie literaire fragmenten, aforismen en persoonlijke notities van iemand die rustig een van de meest opzienbarende fenomenen van de Russische letteren genoemd kan worden”. Een selectie uit zijn werk (vertaald door Yolanda Bloemen) is verschenen on der de titel Roem is een slang.

[29-31 oktober 1912]
De opzet van Dode zielen is eigenlijk een anekdote; zoals ook De revisor een anekdote is. Hoe een heer dode zielen wilde opkopen om ze te belenen; en hoe een andere oplichter in een stad voor een revisor werd aangezien. En al zijn toneelstukken, Het huwelijk, De spelers en zijn novellen, zoals De mantel, zijn gewoon Petersburgse anekdotes, die waar en die niet waar konden zijn. Zij hebben niets bijzonders en hebben geen inhoud.
Frappant is die eenvoud, het elementaire van zijn opzet: Gogol had niet de kracht zijn opzet gecompliceerd te maken; een roman of een verhaal in de zin van ontwikkeling of de ontvouwing van hartstocht kon hij zich, zo voel je, ook niet voorstellen, en aanzetten daartoe zijn in zijn aantekeningen niet gevonden.
Wat wil dat zeggen? Zijn ziel was merkwaardig elementair. Frappant dat ook Gogol zelf zich niet ontwikkelde; zijn ziel bleef dezelfde, zijn overtuigingen veranderden niet.
Bij de overgang van de Kleinrussische verhalen naar de Petersburgse anekdotes, richtte hij zijn blik alleen van het zuiden naar het noorden, maar zijn wijze van kijken bleef dezelfde.