Maria Goos -- 22 april 2004

Werkdagboek deel 2: 22 april 2004
Over het toneelstuk Cloaca in The Old Vic in Londen:
Het begon na het toneelstuk Familie. Toen hoorde ik voor het eerst mensen zeggen dat dat stuk naar het buitenland moest. En bij Cloaca werd het weer gezegd. En door mensen die vaak toneel zien in het buitenland. Maar ja… hoe pakke men dat aan. Geen idee. Ik ken ook niemand die weet hoe dat gaat. "Een agent zoeken in het buitenland", werd er gezegd. Maar ik dacht steeds maar aan wat ik een Amerikaanse producent 'es had horen zeggen: "Be good in your own country, they come and get you". Nou ja, ook een beetje laf om zo te denken natuurlijk, het ontslaat je van enig initiatief richting buitenland en dat kwam mij wel uit. "But they came and got me."

Frank de Jonge is de baas van IDTV. Hij is samen met Anton Smit lang actief geweest in het theater, beiden als producent. Ze hebben allebei een liefde voor theater, komen ook altijd op premières, terwijl ze bepaald geen premièrebeesten zijn. Frank dus zei ergens in augustus 2003 tegen mij: " Er komt een nieuwe Engelse grootaandeelhouder voor IDTV, dat is het televisiebedrijf Allthreemedia, en een van de managers daar is David Liddiment en die moet jij ontmoeten, want die man houdt van theater en probeert The Old Vic nieuw leven in te blazen en ik heb het gevoel dat het klikt tussen jullie". Een paar maanden later belde Frank weer. "David komt volgende week naar Amsterdam, hij heeft een druk schema, maar op dinsdag zouden jullie elkaar een uur kunnen ontmoeten". Ik begon een beetje te sputteren. "Wat moet ik dan tegen die man zeggen Frank, dat ik schrijver ben en dat ik het kan, nou, goeie schrijvers hebben ze in Engeland echt zelf wel, daar heeft die man echt geen behoefte aan". Ach, allemaal angst, natuurlijk, en Frank drukte het er door en de afspraak kwam er. Ik was Nu Even Wel aan het regisseren in Bellevue, dus om rustig te praten gingen we naar Americain. Ik heb daar een kwartiertje in de lobby gewacht en ik was eigenlijk wel opgelucht dat ik er niks aan kon doen dat de afspraak niet doorging, maar daar was ie. Lang, Elvis Costello bril, energieke tred, jaar of 45 ( later bleek 53) en een leren colbert aan. We gaven elkaar een hand en gingen zitten. Hij rookte en dat stelde me gerust. Hij heeft een verslaving. Van die gedachte kan soms iets geruststellends uitgaan. Hij begon te vertellen over The OId Vic, het beroemde Londense theater waar John Gielgud en Laurence Olivier artistiek leider zijn geweest. De laatste decennia was het erg bergafwaarts gegaan met The Old Vic. Het was niet eens meer een Productiehuis, slechts een 'receiving house.' En toen het nog erger werd en The Old Vic dreigde te gaan veranderen in een tapijthal, toen is er een klein pittig energiek, charmant heel erg rijk vrouwtje uit de Londense society opgestaan, haar naam is Sally Green en zij zei: "Dit moeten we niet laten gebeuren". Enfin… met heel veel privè-investeringen, met heel veel enthousiasme en met enorm veel liefde voor het gebouw en haar historie was het op dat moment dat wij elkaar spraken zover dat ze konden gaan produceren. Tussen neus en lippen door vertelde hij ook nog even dat ze, in de traditie van het theater weer een acteur als artistiek leider hadden; Kevin Spacey. Nou, toen heb ik wat verteld over Familie en over Cloaca. En daarna zijn we wat gaan drinken in de Smoeshaan waar ik David voorstelde aan Willem van de Sande Bakhuyzen.

Ik had ondertussen Cloaca gelukkig wel laten vertalen, door Paul Evans, en het was net af. David zei dat het lang kon duren voor ie zou reageren, druk en kerstmis en vakantie. Maar het duurde helemaal niet zo lang. Ik zat met de jongens van Nu Even Niet gezellig aan een biertje in de Smoeshaan toen mijn agent Hans Kik op 23 december belde en zei dat er een e-mail van David Liddiment binnen was gekomen. "Hij heeft het gelezen en volgens mij is ie heel erg enthousiast." Daarna ging het allemaal vrij snel. In januari kwam David bij mij thuis. Ik dacht eigenlijk dat dat nog een oriënterend gesprek zou zijn, maar we gingen tot op de details in op de vertaling. Gelukkig was Paul Evans er ook bij en later kwamen de spelers van Cloaca en Willem en Ronald Klamer van Het Toneel Speelt. Ik had drankjes en hapjes, ik dacht dat we een soort kennismaking zouden vieren, maar ook toen iedereen er was bleef David uiterst geconcentreerd op het stuk. Hij vroeg van alles over de voorstelling en over de achtergrond van de rollen en toen pas begon het tot me door te dringen dat het serieus was. Ik bedoel, echt serieus! Toen ben ik de weken daarop enorm intensief bezig geweest met de vertaling van Paul. Ik heb elk woord ondersteboven gedraaid en met een kamer vol boeken heb ik voor alles waar ik over twijfelde alternatieven aangeboden. Mijn Engels is helemaal niet goed, maar ik heb wel gevoel voor taal en het ritme van een dialoog. Vervolgens ben ik twee weken later naar Londen gegaan, om verder aan de vertaling te werken met David. Dat wil zeggen dat we op die dag uit alle alternatieve tekstinterpretaties en verwoordingen die ik had opgeschreven, een keuze hebben gemaakt. Het is geloof ik een zeer ongebruikelijke manier van vertalen maar het werkte geweldig en dat kwam vooral omdat Paul Evans zo totaal pretentieloos en zo weinig mogelijk geïnterpreteerd de vertaling had aangeleverd. Vaak 'speelde' David alle tekstmogelijkheden even voor me, gewoon aan tafel. Daardoor kon ik goed horen wat het beste klonk. Gelukkig kon ik meereizen met Anton Smit en Frank de Jonge die naar Allthreemedia moesten, want ik was nog nooit in Londen geweest. Aan het einde van de dag haalde zij mij weer op bij The Old Vic. David en ik zaten nog even aan de vertaling te werken, Anton en Frank lazen een krantje, en toen hoorde ik ineens naast me: "I would skip that out, all ten pages". Ik dacht: "geconcentreerd blijven, niet laten afleiden", dus ik bleef in m'n script kijken, tot iemand op mijn schouder tikte. Kevin. Gelukkig vroeg ie verder niks, hij maakte alleen maar een paar ijsbrekende grappen, en praatte in het algemeen, zo'n beetje tegen iedereen in de kamer. Daardoor kon ik rustig naar hem kijken. Na tien minuten zei ik: "We moeten gaan". Wat ook echt zo was, maar ik vond het niet erg. Toen gaf ie me een hand en zei: "I'm thrilled to read your play".

Anton en Frank waren op de gang, heel de terugreis trouwens, door het dolle. Maar ik dacht steeds dat Kevin niet had gezegd 'to direct your play' or 'to be in your play'. Hij had alleen maar gezegd dat ie het leuk vond om het te lezen. Kortom… ik was er niet helemaal gerust op. Maar een paar dagen later kondigde David aan dat er een reading van het stuk zou komen en dat er daarna besloten zou worden of ze het op het repertoire zouden zetten. En Kevin zou na die lezing ook besluiten of hij het zou regisseren. Nadat Peter Blok, David Liddiment, Kevin Spacey en ik op donderdag een uiterst gezellig dineetje hadden was er op vrijdag 13 februari de reading. Ik was misselijk van de zenuwen. In een repetitiezaal zaten vier zeer gerenommeerde theateracteurs en verder was er een klein publiek van betrokkenen. En gelukkig werd er heel erg veel gelachen, al vrij snel. Peter en ik waren erg onder de indruk van hoe deze acteurs de reading deden. Het was half lezen, half spelen. Ze waren allemaal erg goed voorbereid en maakten er echt een presentatie van. Toen Kevin een pauze inlaste kwamen er mensen naar me toe om me zachtjes te feliciteren. Het grappige was dat Cloaca in onze oren zo'n ontzettend Engels stuk was geworden. Met van die typische Engelse understatements, en van die typisch Engels emotioneel geblokkeerde karakters. Na de lezing applaudisseerden de vier acteurs langdurig, voor mij. Ik zag dat Peter geëmotioneerd raakte, maar ik nu es voor de verandering niet. Teveel adrenaline.

Enfin… Kevin en David vertrokken naar boven. Peter en ik spraken nog een half uurtje met de acteurs en toen we daarna naar boven gingen, zuchtte Kevin diep en zei tegen me: "Why couldn't you stay in Holland !". Toen zei David: "Tell them". Kevin liep naar het raam, draaide zich naar ons om en zei heel zacht: "I've just decided to do this play". En dat was dat. Officieel was het nog allemaal niet toegezegd. Maar Peter en ik gingen wel heel erg blij, of eigenlijk in een soort van shock, terug naar Amsterdam, waar onze vaste vrienden met onze dochters ons met champagne op het vliegveld stonden op de wachten.

In de tussentijd is David weer hier geweest en hebben we nog een dag aan de vertaling gewerkt. Ondertussen is ook besloten dat er niet nog een toneelschrijver aan de tekst gaat komen, zoals aanvankelijk de bedoeling was. Dit is het. Dit wordt het. Op 28 september is het première. Er wordt van mij verwacht dat ik intensief contact onderhoud met Kevin tijdens de repetitieperiode. Dat ben ik met Willem helemaal niet gewend, maar David staat erop. Ik voel mij erg thuis bij de mensen van The Old Vic en ik vond het geweldig om te lezen in een brief van Kevin dat dat volkomen wederzijds is.


Maria Goos (1956) is toneelschrijver. In de periode voorafgaand aan de Engelse opvoering van haar stuk Cloaca hield ze een dagboek bij.