James Boswell -- 1 mei 1763

Sunday 1 May. I breakfasted with Macpherson, who had just returned from a trip through Holland and France with Lord Elibank. He said his ideas of this country were lessened by seeing the gaiety and splendour of France and the opulence and cleanliness of Holland. At the same time he said that to retain our high ideas of anything, we should not see it. He said too that few, if any, people were happy.

I was so bad this day that I could not settle to go to public worship. I met my friend Temple, who introduced me to his brother, a genteel, agreeable young man, a lieutenant in the Royal Volunteers. Temple sympathized much with my distress and forgave my not calling on him for some days. I dined at Doglas's , where was Captain Blair. This dinner was comfortable and hearty, and relieved me a good deal. Honest Blair was very good company. In the evening I called at Dempster's, where was Erskine.


James Boswell (1740-1795) was een Schotse advocaat en schrijver, bekend vanwege zijn The Life of Samuel Johnson, maar zeker ook vanwege zijn dagboeken, waaronder het London Journal 1762-1763.

Carl Ludwig Börne -- 30 april 1830

Frankfurt, den 30. April
Kostbar ist ein Brief, den Goethe auf einer Reise nach der Schweiz aus Frankfurt an Schiller geschrieben. Wer ihn ohne Lachen lesen kann, den lache ich aus. Goethe, der an nichts Arges denkt und im Schoße des Friedens ruhig und guter Dinge lebt, entdeckt plötzlich in der Residenz seines Lebens deutliche Spuren von Sentimentalität. Erschrocken und argwöhnisch, wie ein Polizeidirektor, sieht er darin demagogische Umtriebe des Herzens demagogische Umtriebe, die, als gar nicht real, sondern nebulistischer Natur, ihm noch verhaßter sein müssen als Knoblauch, Wanzen und Tabakrauch. Er leitet eine strenge Untersuchung ein. Aber – er war noch im achtzehnten Jahrhundert – nicht ohne alle Gerechtigkeit und bedenkend, daß ihm doch auf der ganzen Reise nichts, gar nichts »nur irgend eine Art von Empfindung gegeben hätte«, findet er, daß, was er für Sentimentalität gehalten, nur eine unschuldige wissenschaftliche Bewegung gewesen sei, die ein leichtes Kunstfieber zur Folge hatte. Die Gegenstände, welche das Blut aufgeregt, seien symbolisch gewesen. Für Zeichen dürfen sich gute Bürger erhitzen, aber nicht für das Bezeichnete. Darauf wird das Herz in Freiheit gesetzt, versteht sich gegen Kaution, und es wird unter Polizeiaufsicht gestellt. Doch will Goethe die Sache nicht auf sich allein nehmen; er berichtet an Schiller, als seinen Justizminister, darüber und bittet ihn gehorsamst, das Phänomen zu erklären. Schiller lobt Goethe wegen seiner Achtsamkeit und seines Eifers, beruhigt ihn aber und sagt, die Sache habe nichts zu bedeuten.

Dieser Kriminalfall ist wichtig, und ich wünschte, Jarke in Berlin behandelte ihn mit demselben Geiste, mit dem er in Hitzigs Journal Sands Mordtat besprochen.

Die Briefe ergötzen mich bloß, weil sie mir Langeweile machen. Etwas weniger langweilig, würden sie mich entsetzlich langweilen. Wären sie gefällig, was wär's? Schiller und Goethe! Aber daß unsere zwei größten Geister in ihrem Hause, dem Vaterlande des Genies, so nichts sind nein, weniger als nichts, so wenig – das ist ein Wunder, und jedes Wunder erfreut, und wäre es auch eine Verwandlung des Goldes in Blei.

Wasser in Likörgläschen! Ein Briefwechsel ist wie ein Ehebund. Die Stille und die Einsamkeit erlaubt und verleitet viel zu sagen, was man andern verschweigt, ja was man mitteilend erst von sich selbst erfährt. Und was sagen sie sich? Was niemand erhorchen mag, was sie sich auf dem Markte hätten zuschreien dürfen.

Anfänglich schreibt Schiller: »Hochwohlgeborener Herr, Hochzuverehrender Herr Geheimrat!« Nun, diese Etikette hört freilich bald auf; aber es dauert noch lange, bis Schiller Goethes Hochwohlgeburt vergißt, und nur einmal in zehn Jahren ist er Mann genug, ihn mein Freund, mein teurer Freund zu nennen. Goethe aber vergißt nie seine Lehnsherrlichkeit über Schiller, man sieht ihn oft lächeln über dessen Zimmerlichkeit und ihn als einen blöden Buchdichter genädig und herablassend behandeln. Er schreibt ihm: mein Wertester, mein Bester.

Welch ein breites Gerede über Wilhelm Meister! Quel bruit pour une omelette! »Es sieht zuweilen aus, als schrieben Sie für die Schauspieler, da Sie doch nur von den Schauspielern schreiben wollen« – tadelt Schiller. Auch findet er unzart, daß Wilhelm von der Gräfin ein Geldgeschenk annimmt. Bei Goethe aber finden sich immer nur Maitressen oder hommes entretenus; wahre Liebe kennt er, erkennt er nicht und läßt sie nicht gelten. Der dumme Schiller! Ist nicht Wilhelm Meister ein bloßer Bürger, der keine Ehre zu haben braucht?

Mich ärgert von solchen Männern das pöbelhafte Deklinieren der Eigennamen. Sie sagen: die Humboldtin, sprechen von Körnern, Lodern, Lavatern, Badern. Auch bedienen sie sich, am meisten Schiller, einer zahllosen Menge von Fremdwörtern, und das ganz ohne Not, wo das deutsche Wort viel näher lag. Stagnation, convenient, avanciert, incalculabel, Obstakeln, embarrassieren, retardieren, Desavantage, Arrangements, satisfeciert, Aperciis, Detresse, Tournüre, repondieren, incorrigibel. Und solche Männer, die in ihren Werken so reines Deutsch schreiben! Ist das nicht ein Beweis, daß ihnen Leben und Kunst getrennt war, daß ihr Geist weit von ihrem Herzen lag?

Goethes Lieblingsworte sind: heiter, artig, wunderlich. Er fürchtet sogar sich zu wundern; was ihn in Erstaunen setzt, ist wunderlich. Er gönnt dem armen Worte die kleine Ehre der Überraschung nicht. Er scheut alle enthusiastischen Adjektive; – man kann sich so leicht dabei echauffieren.

Wie freue ich mich, daß der Konrektor Weber, der in den kalten Berliner Jahrbüchern den neuen Goethe mit brühheißem Lobe übergossen, nicht mehr in Frankfurt ist, sondern in Bremen vergöttert. Er ist ein starker, kräftiger Mann, und wenn er mich totschlagen wollte, ich könnte es ihm nicht wehren.

– – Mensch, du elender Sklave deines Blutes, wie magst du nur stolz sein? Du armes Schifflein auf diesem roten Meere, steigst und sinkst, wie es den launischen Wellen beliebt, und jede Blutstille spottet deiner Segel und deines Steuers! Der Puls ist der Hammer des Schicksals, womit es Könige und Helden schmiedet und Ketten für Völker und das Schwert, sie zu befreien, und große und kleine Gedanken und scharfe und stumpfe Empfindungen. Du König im Purpurkleide, wer kann dir widerstehen ? ... War ich doch gestern weich wie Mutterliebe, und heute spotte ich die deutschen Götter weg und schnarche in ihren Tempeln!



Carl Ludwig Börne (1786-1837) was een Duitse journalist en criticus. Bij Gutenberg zijn wat dagboeknotities (die vooral over Goethe gaan) van hem te vinden.

Verpleegster aan het westfront -- 29 april 1915

Thursday, April 29th, 4 p.m. — The weather and the evenings are indescribably incongruous. Tea in the garden at home, deck-chairs, and Sweep under the walnut-tree come into one's mind, and before one's eyes and ears are motor ambulances and stretchers and dressings, and the everlasting noise of marching feet, clattering hoofs, lorries, and guns, and sometimes the skirl of the pipes. One day there was a real band, and every one glowed and thrilled with the sound of it.

I strayed into a concert at 5.30 this evening, given by the Glasgow Highlanders to a packed houseful of men and officers. I took good care to be shown into a solitary box next the stage, as I was alone and guessed that some of the items would not be intended for polite female ears. The level of the talent was a high one, some good part songs, and two real singers, and some quite funny and clever comic; but one or two things made me glad of the shelter of my box. The choruses were fine. The last thing was a brilliant effort of the four part singers dressed as comic sailors, which simply made the house rock. Then suddenly, while they were still yelling, the first chords of the "King" were played, and all the hundreds stood to attention in a pin-drop silence while it was played—not sung—much more impressive than the singing of it, I thought.

We have had some bad cases in to-day, and the boy with the lung is not doing so well.

My second inoculation passed off very quickly, and I have not been off duty for it.


Diary of a Nursing Sister on the Western Front is het anonieme dagboek (1914-1915) van een verpleegster aan het westfront in de Eerste Wereldoorlog.

Betje Boerhave -- 28 april 1874

Dinsdag 28 april
Moe, zei Antje vanmorgen, Henk ik bedoel Hendrik, komt u en pa vanavond wat vragen maar meer zeg ik niet en jawel vanavond om een uur of zeven kwam de jongeheer Hendrik Blijleven binenstappen. Ik moet zeggen een beleefde en bescheiden jongeman en hij vroeg met de complimenten van zijn ouders of Antje zondagavond met heem mee mocht naar het Circus Carré day sinds enkele dagen op het Vreeburg voorstellingen geeft in een groot houten bouwsel dat ze daarvoor hebben neergezet. Ik zei, van mij mag het, als pa het goed vindt. Wat hij vond. Hij bleef noge even praten met ons en iets langer met Antje voor de deur wat wel niet hoort maar allez zoals de Fransen zeggen.


Elisabeth 'Betje' Boerhave-Cramer was een Utrechtse kruideniersvrouw in de 19e eeuw. In 1974 werd bij toeval haar dagboek gevonden, dat de periode 1874-1891 bestrijkt.

Leonard Nolens -- 27 april 1991

Antwerpen, zaterdag 27 april 1991
Wie iets maakt en wil dat het blijft, kijkt met meewarigheid naar de minister die wekelijks zijn vluchtig gezicht laat uitsmeren over het televisiescherm, naar de journalist die dagelijks zijn kick haalt uit het vullen van aardappelschillenpapier, naar de dirigent die dansend en zwaaiend de aandacht trekt van volle zalen - kortom, hij kijkt naar alles en iedereen met in zijn achterhoofd de vraag: wat blijft er na tien jaar van over? Pijnlijke vraag, zowel voor de maker als de ondervraagde. Een onfatsoenlijke vraag. Maar de maker stelt hem alleen aan wie zijn doen en laten ten onrechte een zweem van iportantie meegeeft. Hij weet dat hemzelf en zijn soortgenoten hoe dan ook een zeer bescheiden plaats binnen de samenleving toekomt, en hierin voelt hij zich solidair met schoonmaaksters, onderwijzers en ambachtslieden, dus met mensen die hun gelijk halen uit het anoniem vervullen van hun dagelijks plicht.


Leonard Nolens (1947 is dichter. Zijn verzamelde dagboeken (1979-2007) zijn verschenen onder de titel Dagboek van een dichter (2009).

Salvador Dali -- 25 april 1920

Zondag 25 april
Het is een zomerse dag, bloedheet, ik ben loom, want dat is een van de gevolgen van de hitte. Ik breng de ochtend met 'de meisjes' door, kletsend over heel mooie dingen...
Ik slenter over de Rambla, ga zitten, er komt een schoenpoetsertje naar me toe, een jochie van zo'n tien jaar, vuil en op blote voeten, hij vraagt of ik mijn schoenen wil laten poetsen: 'Ziet u? Ik werk nu.' Op een dag dat hij bij me kwam bedelen zei ik tegen hem dat hij moest gaan werken!
Hij poetst mijn schoenen, ik betaal hem en hij kijkt me aan met van dankbaarheid schitterende ogen. Iedereen lacht hem uit en hij zwalkt droevig rond, als een hond, met zijn kist op zijn schouder, hopend dat iemand medelijden met hem krijgt en zijn schoenen laat poetsen.
's Middags wil ik naar het theater gaan, maar Reigs moeder nodigt me uit en ik moet mee naar Vilabertran. Ik heb een vreselijke middag. Ik verveel me, ben gedeprimeerd en de uren kruipen voorbij. Reig zet de fonograaf aan! De meisjes dansen en willen dat ik ook dans. Maar ik wil niet, ben ongedurig. Wat een manier om je middag te verdoen, het is vreselijk! Daarbij is het onverdraaglijk heet en ik krijg zin om te huilen. Ik denk aan de meisjes en wacht op het moment dat ik 'm kan smeren naar de Rambla om met mooie Estela te praten. Maar het wordt donker en we blijven maar plakken. Ik word ongeduldig. Het is al half acht. Goed, niets aan te doen. Ik zal haar zelfs niet zien. Al mijn hoop vervliegt en diep in mijn hart voel ik een bittere ontgoocheling. Eindelijk gaan we dan. Ik neem een paar rozen mee. De maan glanst in een transparante, zuivere hemel. Je hoort het lied van de kikkers. En twee tranen biggelen over mijn wangen. Ik ben weemoedig. Ik ben erg droef gestemd. Met Reig heb ik het erover hoe ontzettend we ons verveeld hebben. En dat terwijl ik me nooit verveel. We komen in Figueres aan. Op de Rambla zijn nog mensen. Maar zij aan wie ik de hele middag heb gedacht zijn er niet. Ik ga naar huis. Daar blaas ik stoom af. Onder het eten ben ik bang, al dagen, dat ze over 'hen' beginnen en ik probeer over heel andere dingen te praten, maar het lijkt wel of alles ermee te maken heeft, en om de haverklap schrik ik.
En zo eindig ik deze dag, dwaas, verveeld en woedend, en ik zweer dat dat nooit meer zal gebeuren.


Salvador Dali was een Spaanse schilder (1904-1989). Na zijn dood werden zijn dagboeken uit 1919-1920 gepubliceerd.

Lyndon B Johnson -- 24 april 1967

On April 24, 1967, the President was in Bad Godesberg, Germany, for the funeral of former German Chancellor Konrad Adenauer. He had arrived in Germany from Washington, D.C., the evening of April 23. In the morning President Johnson met with Heinrich Lubke, the President of the Federal Republic of Germany at "Villa Hammerschmidt," the German President's home. Following the visit with Lubke, Johnson visited Chancellor Kurt Georg Kiesinger at his office in the "Palais Schaumberg." In the afternoon, Johnson met with General David Burchinal, Deputy Commander-in-Chief of the European Command, and then met with Former German Chancellor Ludwig Erhard. In the evening Johnson visited with the Adenauer family to extend his condolences.


Lyndon B Johnson (1908-1973) was president van de VS van 1963 tot 1969. Tijdens zijn ambtsperiode werd een 'diary' bijgehouden van vrijwel alles wat hij deed. De gehele diary staat gescand online.

Mensje van Keulen -- 23 april 1976

23 april
De logé. Hij moest de volgende dag op reis. 'Is het goed als ik dan vanavond bij jou slaap? Dan zit ik alvast in de buurt van het station.' Hij komt om zes uur, pakt de fles jonge jenever, belt mensen op. Hij eet mee, gaat erna op mijn fiets iets ophalen. Als hij terugkomt zit ik in mijn kamer. Ik sluit mijn schrift. Hij pakt mijn flesje bier, zet het aan zijn mond en neemt een paar lange teugen. Daarna pakt hij een flesje bier uit de koelkast, vraagt me hem om acht uur te wekken. Ik merk als ik naar bed ga dat mijn tandenborstel nat is. Lon wekt hem de volgende dag en terwijl ik me afvraag of ik op moet staan om thee te zetten of dat ik in bed zal blijven om de logé niet voor de voeten te lopen, hoor ik hem water opzetten, koffie malen. Daarna hoor ik de klep van de broodtrommel, de deur van de koelkast: klok klok lurkt de logé van de fles melk. 'Tot ziens,' roept hij. 'Goede reis,' roep ik. En zodra hij weg is, vlieg ik mijn bed uit, plons een gedeelte van de melk weg, veeg de hals van de fles schoon. Hij blijkt ook de laatste koffiebonen, genoeg voor zes koppen, te hebben gebruikt.

In een interview zegt een neerlandica van wie voor het eerst een boek is verschenen: 'Ik wil liever het Hermans-effect, dus na tien boeken pas beroemd, dan het Mensje van Keulen-effect, want dan kan je erna niets meer doen.'

Mijn schoonmoeder belt: 'Ik wou even dag zeggen, want ik ga een week naar Malta.'
'O, wat leuk. Was u daar vorig jaar ook niet?'
'Nee, vorig jaar waren het Sicilië en Kreta en volgende maand ga ik naar Cyprus. Zal je ook dag tegen mijn zoon zeggen? Dag!'

De pedicure, nadat hij me naar een kamertje boven had gestuurd: 'U zit in de foute stoel. Wou u soms gemasseerd?' Even later: 'Ik ben een sportief type, vroeger deed ik urenlang aan hak-teen-hak-teen. Ik ben daarom ook slank. Bent u trouwens ook. Met die voetjes wilt u zeker naar het strand, u houdt vast van lekker in de zon... Mijn dochter is vrij vandaag om zich voor te bereiden op haar middenstandsdiploma.' Zijn grote onderlip krulde als een gondel om zijn kunstgebit. 'Als u eens wist hoe ze eruit kunnen zien... Links karbonkels, rechts karbonkels, tenen die over elkaar groeien, pussende likdoorns, kootjes die missen...' Na het afrekenen: 'Geen afspraak voor de volgende keer? Ik dacht wel dat u een vreemd leven leidt. In ieder geval kunnen uw voetjes op een kussentje als u met uw man gaat slapen... als hij dat kussentje tenminste niet ergens anders voor wil...'

Aan Van het Reve, Carmiggelt, Hermans, Bomans, Mulisch, Wolkers, Loesberg, Biesheuvel, 't Hart, Theun de Vries, aan welke schrijver dan ook, wordt nooit gevraagd wat ze ernaast doen. Mij, een vrouw, wel: wat doet u ernaast! Er wordt niet eens gevraagd of Wolkers ernaast weleens aardappels schilt, Mulisch ernaast weleens de was sorteert, Hermans ernaast weleens stofzuigt, etc.


Mensje van Keulen (1946) is schrijver. In 1976 hield ze een dagboek bij dat is gepubliceerd als Alle dagen laat (2006).

Maria Goos -- 22 april 2004

Werkdagboek deel 2: 22 april 2004
Over het toneelstuk Cloaca in The Old Vic in Londen:
Het begon na het toneelstuk Familie. Toen hoorde ik voor het eerst mensen zeggen dat dat stuk naar het buitenland moest. En bij Cloaca werd het weer gezegd. En door mensen die vaak toneel zien in het buitenland. Maar ja… hoe pakke men dat aan. Geen idee. Ik ken ook niemand die weet hoe dat gaat. "Een agent zoeken in het buitenland", werd er gezegd. Maar ik dacht steeds maar aan wat ik een Amerikaanse producent 'es had horen zeggen: "Be good in your own country, they come and get you". Nou ja, ook een beetje laf om zo te denken natuurlijk, het ontslaat je van enig initiatief richting buitenland en dat kwam mij wel uit. "But they came and got me."

Frank de Jonge is de baas van IDTV. Hij is samen met Anton Smit lang actief geweest in het theater, beiden als producent. Ze hebben allebei een liefde voor theater, komen ook altijd op premières, terwijl ze bepaald geen premièrebeesten zijn. Frank dus zei ergens in augustus 2003 tegen mij: " Er komt een nieuwe Engelse grootaandeelhouder voor IDTV, dat is het televisiebedrijf Allthreemedia, en een van de managers daar is David Liddiment en die moet jij ontmoeten, want die man houdt van theater en probeert The Old Vic nieuw leven in te blazen en ik heb het gevoel dat het klikt tussen jullie". Een paar maanden later belde Frank weer. "David komt volgende week naar Amsterdam, hij heeft een druk schema, maar op dinsdag zouden jullie elkaar een uur kunnen ontmoeten". Ik begon een beetje te sputteren. "Wat moet ik dan tegen die man zeggen Frank, dat ik schrijver ben en dat ik het kan, nou, goeie schrijvers hebben ze in Engeland echt zelf wel, daar heeft die man echt geen behoefte aan". Ach, allemaal angst, natuurlijk, en Frank drukte het er door en de afspraak kwam er. Ik was Nu Even Wel aan het regisseren in Bellevue, dus om rustig te praten gingen we naar Americain. Ik heb daar een kwartiertje in de lobby gewacht en ik was eigenlijk wel opgelucht dat ik er niks aan kon doen dat de afspraak niet doorging, maar daar was ie. Lang, Elvis Costello bril, energieke tred, jaar of 45 ( later bleek 53) en een leren colbert aan. We gaven elkaar een hand en gingen zitten. Hij rookte en dat stelde me gerust. Hij heeft een verslaving. Van die gedachte kan soms iets geruststellends uitgaan. Hij begon te vertellen over The OId Vic, het beroemde Londense theater waar John Gielgud en Laurence Olivier artistiek leider zijn geweest. De laatste decennia was het erg bergafwaarts gegaan met The Old Vic. Het was niet eens meer een Productiehuis, slechts een 'receiving house.' En toen het nog erger werd en The Old Vic dreigde te gaan veranderen in een tapijthal, toen is er een klein pittig energiek, charmant heel erg rijk vrouwtje uit de Londense society opgestaan, haar naam is Sally Green en zij zei: "Dit moeten we niet laten gebeuren". Enfin… met heel veel privè-investeringen, met heel veel enthousiasme en met enorm veel liefde voor het gebouw en haar historie was het op dat moment dat wij elkaar spraken zover dat ze konden gaan produceren. Tussen neus en lippen door vertelde hij ook nog even dat ze, in de traditie van het theater weer een acteur als artistiek leider hadden; Kevin Spacey. Nou, toen heb ik wat verteld over Familie en over Cloaca. En daarna zijn we wat gaan drinken in de Smoeshaan waar ik David voorstelde aan Willem van de Sande Bakhuyzen.

Ik had ondertussen Cloaca gelukkig wel laten vertalen, door Paul Evans, en het was net af. David zei dat het lang kon duren voor ie zou reageren, druk en kerstmis en vakantie. Maar het duurde helemaal niet zo lang. Ik zat met de jongens van Nu Even Niet gezellig aan een biertje in de Smoeshaan toen mijn agent Hans Kik op 23 december belde en zei dat er een e-mail van David Liddiment binnen was gekomen. "Hij heeft het gelezen en volgens mij is ie heel erg enthousiast." Daarna ging het allemaal vrij snel. In januari kwam David bij mij thuis. Ik dacht eigenlijk dat dat nog een oriënterend gesprek zou zijn, maar we gingen tot op de details in op de vertaling. Gelukkig was Paul Evans er ook bij en later kwamen de spelers van Cloaca en Willem en Ronald Klamer van Het Toneel Speelt. Ik had drankjes en hapjes, ik dacht dat we een soort kennismaking zouden vieren, maar ook toen iedereen er was bleef David uiterst geconcentreerd op het stuk. Hij vroeg van alles over de voorstelling en over de achtergrond van de rollen en toen pas begon het tot me door te dringen dat het serieus was. Ik bedoel, echt serieus! Toen ben ik de weken daarop enorm intensief bezig geweest met de vertaling van Paul. Ik heb elk woord ondersteboven gedraaid en met een kamer vol boeken heb ik voor alles waar ik over twijfelde alternatieven aangeboden. Mijn Engels is helemaal niet goed, maar ik heb wel gevoel voor taal en het ritme van een dialoog. Vervolgens ben ik twee weken later naar Londen gegaan, om verder aan de vertaling te werken met David. Dat wil zeggen dat we op die dag uit alle alternatieve tekstinterpretaties en verwoordingen die ik had opgeschreven, een keuze hebben gemaakt. Het is geloof ik een zeer ongebruikelijke manier van vertalen maar het werkte geweldig en dat kwam vooral omdat Paul Evans zo totaal pretentieloos en zo weinig mogelijk geïnterpreteerd de vertaling had aangeleverd. Vaak 'speelde' David alle tekstmogelijkheden even voor me, gewoon aan tafel. Daardoor kon ik goed horen wat het beste klonk. Gelukkig kon ik meereizen met Anton Smit en Frank de Jonge die naar Allthreemedia moesten, want ik was nog nooit in Londen geweest. Aan het einde van de dag haalde zij mij weer op bij The Old Vic. David en ik zaten nog even aan de vertaling te werken, Anton en Frank lazen een krantje, en toen hoorde ik ineens naast me: "I would skip that out, all ten pages". Ik dacht: "geconcentreerd blijven, niet laten afleiden", dus ik bleef in m'n script kijken, tot iemand op mijn schouder tikte. Kevin. Gelukkig vroeg ie verder niks, hij maakte alleen maar een paar ijsbrekende grappen, en praatte in het algemeen, zo'n beetje tegen iedereen in de kamer. Daardoor kon ik rustig naar hem kijken. Na tien minuten zei ik: "We moeten gaan". Wat ook echt zo was, maar ik vond het niet erg. Toen gaf ie me een hand en zei: "I'm thrilled to read your play".

Anton en Frank waren op de gang, heel de terugreis trouwens, door het dolle. Maar ik dacht steeds dat Kevin niet had gezegd 'to direct your play' or 'to be in your play'. Hij had alleen maar gezegd dat ie het leuk vond om het te lezen. Kortom… ik was er niet helemaal gerust op. Maar een paar dagen later kondigde David aan dat er een reading van het stuk zou komen en dat er daarna besloten zou worden of ze het op het repertoire zouden zetten. En Kevin zou na die lezing ook besluiten of hij het zou regisseren. Nadat Peter Blok, David Liddiment, Kevin Spacey en ik op donderdag een uiterst gezellig dineetje hadden was er op vrijdag 13 februari de reading. Ik was misselijk van de zenuwen. In een repetitiezaal zaten vier zeer gerenommeerde theateracteurs en verder was er een klein publiek van betrokkenen. En gelukkig werd er heel erg veel gelachen, al vrij snel. Peter en ik waren erg onder de indruk van hoe deze acteurs de reading deden. Het was half lezen, half spelen. Ze waren allemaal erg goed voorbereid en maakten er echt een presentatie van. Toen Kevin een pauze inlaste kwamen er mensen naar me toe om me zachtjes te feliciteren. Het grappige was dat Cloaca in onze oren zo'n ontzettend Engels stuk was geworden. Met van die typische Engelse understatements, en van die typisch Engels emotioneel geblokkeerde karakters. Na de lezing applaudisseerden de vier acteurs langdurig, voor mij. Ik zag dat Peter geëmotioneerd raakte, maar ik nu es voor de verandering niet. Teveel adrenaline.

Enfin… Kevin en David vertrokken naar boven. Peter en ik spraken nog een half uurtje met de acteurs en toen we daarna naar boven gingen, zuchtte Kevin diep en zei tegen me: "Why couldn't you stay in Holland !". Toen zei David: "Tell them". Kevin liep naar het raam, draaide zich naar ons om en zei heel zacht: "I've just decided to do this play". En dat was dat. Officieel was het nog allemaal niet toegezegd. Maar Peter en ik gingen wel heel erg blij, of eigenlijk in een soort van shock, terug naar Amsterdam, waar onze vaste vrienden met onze dochters ons met champagne op het vliegveld stonden op de wachten.

In de tussentijd is David weer hier geweest en hebben we nog een dag aan de vertaling gewerkt. Ondertussen is ook besloten dat er niet nog een toneelschrijver aan de tekst gaat komen, zoals aanvankelijk de bedoeling was. Dit is het. Dit wordt het. Op 28 september is het première. Er wordt van mij verwacht dat ik intensief contact onderhoud met Kevin tijdens de repetitieperiode. Dat ben ik met Willem helemaal niet gewend, maar David staat erop. Ik voel mij erg thuis bij de mensen van The Old Vic en ik vond het geweldig om te lezen in een brief van Kevin dat dat volkomen wederzijds is.


Maria Goos (1956) is toneelschrijver. In de periode voorafgaand aan de Engelse opvoering van haar stuk Cloaca hield ze een dagboek bij.

John Harrower -- 21 april 1774

Thursday, 21st. This morning a young lad, one of the servants being verry ill with the Fever and Ague, he begged me to apply to Mr. Jones the Cheif Mate, and told me he cou'd give him something that would cure him ;_ Mr. Jones first desired me to give him a Womite and then wrote the following lines on a slip of paper and after folding it up gave it to me, to see it tyed up in the corner of his handkirchif or Cravat and wear it at his breast next his skin with strick charge not to look at it himself nor let any other person see it or look at it untill he was got wel. The words are as follows.

When Jesus saw the Cross he trembled.
The Jews said unto him why tremblest thou,
You have neither got an Ague nor a fever.
Jesus Answered and said unto them
I have neither got an Ague nor a fever
But whosoever keepeth my words
Shall neither have an Ague nor a fever.

Mr. Jones told me when he gave me the above copy it [was] a sertain cure for the fever and Ague, the paitient being first womited and then wearing the lines as above directed. But if they show it to any or look at it themselves it will have no effect.


John Harrower (1733-1777) was een Schotse koopman die naar Amerika emigreerde om er aan de slag te gaan als privé-leraar. Hij hield een dagboek bij van zijn leven daar.

Simon Vinkenoog -- 20 april 1964

terug naar de vorige dag, de eenenzestigste dag, zondag 20 april 1964

pre-scriptum: Ik schrijf verder dan ik handel, ik herlees bij het overtikken dingen die ik twee maanden later handelend niet in staat ben toe te passen, zo bijvoorbeeld de zinnen ‘Je weet toch ook dat er geen grenzen bestaan tussen normaal en abnormaal, dat er geen regels zijn en dat elke theorie niet waar is?’ waarop ik mijn weten, maar niet mijn optreden, heb gebaseerd, volgens de werkelijkheid.
Neem het voor lief. Neem het nou gerust van mij aan. Neem het voor ‘lief’ van mij aan. Ik oordeel niet. Sinds kort probeer ik niet meer te oordelen. Ik weet dat ik niets begrijp, dat mij het recht geeft te oordelen, ik ben - dat is alles - een spraakzame meester, zelfs nog geen meesterknecht maar tovenaarsleerling.
Ik schreef Bibeb een brief doordat ik aan m'n eigen interviews dacht, dat met Carmiggelt onder andere, die daaraan refereerde in een stuk met haar. Ik noemde de mensen die ik ontmoette: ‘signalementen’. In Uit de doeken (De Boekerij, Baarn, 1961) heb ik enkele vrienden gevat. Hoe onvolledig. Hoe onbetekenend, al wilde ik altijd méér weten dan welke andere interviewer.
*
Stan Brakhage's film. Hij maakt gebruik van opnamen, gemaakt tijdens een onenigheid met zijn vrouw. Hij had in woede de kamera gegrepen, was begonnen haar van kwaadheid verwrongen gezicht te filmen, totdat hij besefte wat ook zij zag, zodat hij haar de kamera in de hand drukte en haar hém liet filmen, gedurende de ruzie. Het bracht een omwenteling in zijn huwelijksleven teweeg: brengend liefde, harmonie.
Zie het door de ogen van de ander. Druk je kamera in de handen van je tegenstander. Zie wie je staat te zijn. Weet waarom je diegene bent, voor de ander. Wees dan jezelf. Je hebt het masker niet nodig. Je kunt zonder. (Je moet zonder.)
*
Aan Bibeb: ‘Je moet me helpen. Wat kan ik namelijk niet zeggen?
Ik wil niemand kwetsen. Ik moet mijn verschrikkelijke waarheden doseren. Hoe houd ik het zo leesbaar, als ik wil bewijzen dat àlles kan? Kom op, dit is voor jou maar 'n peuleschil. Ik wil dat je aan me werkt, zoals ik aan dit boek werk, met liefde.’
*
Wat is liefde? Terugkomen tot mens.
*
What love? Mingus en Dolphy. ‘Mingus starts answering on the bass,’ een muzikale twist, een katalyse die hem weer samenbrengt. Ook gescheiden kun je samenzijn. Wij spelen allen samen. Als Brakhage en zijn vrouw, ruzie, leven, vrouw, geluk, man, pijn, angst, zij tonen de weg die de liefde kan leiden: wij moeten het allemaal zelf maken. Wij zijn onze eigen voorbeelden. Dat is bijvoorbeeld, tussen alle dingen, deze dag in de zon, het vliegen, de zoon, de vrouw, de vriend, de happening (rugbyspeler in fontein) en het verleden, dat van de zoekende broeders nu.
*
De dolzinnige plannen. De vijftien hoofdstukken, die in een boek zouden moeten komen (dit boek dan maar), dat ik al vorig jaar wilde schrijven. De tientallen aanvangsperiodes heb ik her en der verspreid liggen, ze horen bij dit naderende kleine begin, evenzovele stappen terug, vingers leggend op een open wonde.

(1) De inleiding tot ‘mijzelf’,
(2) het verleden, nu andersom,
(3) hetzelfde, zonder mij,
(4) de literatuur en de boeken van de Weg,
(5) de weg - de mensen in mijn leven, en ‘ikzelf’,
(6) de verzameling van Goden en andere postzegels, munten en meisjes,
(7) alles over Tibet, incl. de reis erheen, en Sierksma, Tirade, maart 1963,
(8) het geld voor de reis heen en terug oostfront etcetera,
(9) voor het grijpen: de gebeurtenissen zelf,
(10) mensen,
(11) een gedicht in tien anekdoten, dat ik fragmentarisch heb liggen,
(12) een roman in verzen, die ik wilde maken. ‘Hoe het komt dat het woord vrij is, maar niet de woordenmaker,’
(13) ik tel tot honderd en ik ben er niet,
(14) ik heb dus vele plannen, &
(15) dit is er dus één, door de tijd achterhaald, dankzij mijzelf.
*
De pijnen zijn niet te beschrijven. Tot in de shock-fase en het volledig buitenbewustzijn. Mochten er hier psychiaters in de zaal zijn, je kunt het als een auto-analyse lezen, ik raak in jullie woorden verward makkers, we moeten gaan determineren. Wat willen we eigenlijk? Genezen, of redetwisten om woorden? Voorkomen, of lapzwansende lapmiddelen? Wat wordt eraan gedaan? Zou largactyl helpen, vragen jullie me?
Ik heb de middelen gekozen. Het kan toch niet anders, dan het gaat? Wij zijn de middeleeuwen voorbij, geen heksensabbats, maar klinische beschrijvingen heren, de hel behoort tot een andere tijd, wat wij uitbannen zijn geen duivels maar ziektes. Ik liefhebber maar wat, ik wil hoog doordringen tot bij regeringsleiders, die zeker moeten weten dat er geen keuze is tussen goed en kwaad, maar het gehoorzamen aan het bevel, de opdracht: handelen uit liefde. Liefde is wetenschap, ik ben in goed gezelschap, ik handel in goede bedoelingen.
*
We springen allen bij tijd en wijle uit de parachutes van ons ego, niet langer gehinderd door zwaartekracht, het is een cirkel met het leven, er bestaan geen gaten waardoor je kunt ontvluchten. Er is geen onderbreking: het is één leven.
Het eksistentialisme: de negatieve bevrijding, nieuwe natuurwetenschappelijke ontdekkingen in een andere dimensie, elk woord te verantwoorden.
Het heeft me wat moeite gekost die eigen woorden terug te vinden, ik worstelde met problemen: de vorm, de vrije wil, de genade, de aanvaarding, in een gedachtenvernauwing die tot paranoia leidde, een aantal krises heb ik heelhuids doorstaan, doorkomen, overleefd, om telkens onwetender, maar nearer-perfect te voorschijn te komen, snikkend van vreugde, ademend naar lucht om de herkenning.
Nu is elk ogenblik kreatief. Nu weet ik, waarom ik leef. Ik ben herkenbaar. Van hieruit ga ik verder, opnieuw - als het moet telkens weer opnieuw: er is geen verandering binnen de verandering, er zijn slechts meer veranderingen, meer mensen, al zijn het dezelfde; een kosmos die elk ogenblik in verandering bestaat, een firmament dat verder reikt dan de gesloten of open ogen.
Reineke heeft voor het eerst gevlogen vandaag. Geen angst of misselijkheid, een unieke ervaring, een buitengewone, een nieuwe. De mijne.

Simon Vinkenoog (1928-2009) was dichter en schrijver. In Liefde. Zeventig dagen op ooghoogte hield hij een soort dagboek bij van een bewogen periode in Amsterdam.

Ingenieur, 34 jaar - Noord-Holland -- 18 april 1943

18 april 1943
- Mijn rapport over de fabriek is klaar. Het kost me wel iets, dit door te geven. Er zijn toch nachtploegen! - en ze kunnen toch, ondanks alle goede wil, misgooien. Als ik denk aan de kinderen - ik heb er zelf één. En dan, het zijn onze eigen fabrieken, voor Hollandsche verhoudingen groot en voorzien van tallooze kostbare machines. Maar neen, het wáren onze fabrieken en onze machines. Nu zijn het werktuigen in handen van den vijand.

Dit papier door te geven - het is een heel besluit. Niet dat ik twijfel, maar toch ... De Inlichtingsdienst zoekt met ijver contactpersonen, men zal op hun meldingen afgaan, daarvan ben ik overtuigd. Ik heb periodiek een soort trance-gevoel over me, het kost me soms de uiterste inspanning mijn dagelijksche werk normaal te verrichten. En geen mensch mag niets merken. Het belazerde is dat ik, die zoo'n behoefte heb me te uiten, dit alles natuurlijk absoluut voor me moet houden.

Ik weet dat ik in mijn hart te overgevoelig ben voor dergelijke acties. Aan de andere kant moet deze gevoeligheid toch ook het duidelijk onderscheiden van goed en kwaad mogelijk maken, dat is de positieve zijde ervan. Ik ben vandaag juist nog erg onder de indruk van de kerkdienst, waarbij Poldi zich als lidmaat van de Nederlandsch-Hervormde Kerk heeft laten aannemen. Ds. Jongeneel had als hoofdthema: Simon de Kruisdrager, hij die gewoon van zijn werk naar huis gaat, niets liever wil doen dan dat, en de weg naar Golgotha kruist, op het moment dat Jesus daar voorbij trekt en onder zijn kruis bezwijkt. Dan wordt Simon gedwongen het krius op te nemen, zijn koers te wijzigen, en mee naar Golgotha te trekken. Zoo kunnen wij allen, alleen maar op weg van ons werk naar huis plotseling gedwongen worden déél te nemen aan den kruisgang van Jesus, onze meening wordt hierover niet gevraagd, maar onze medewerking en ons mede-lijden wordt geeischt. - Gods koers is de onze niet, maar wel de juiste, het komt er maar op aan dit in te zien, deze koers zelf duidelijk voor oogen te zien als het zoover is. -

Over dit alles had ik vanmorgen veel te denken, en de ironie van het Lot wenscht, dat ik mijn rapport over onze te vernietigen industrie vandaag beeindig. Omkeeren op deze weg mag ik niet - wil ik ook niet. Dit rapport zal worden ingediend. Het is oorlogsplicht. Iedere serie spoorwagens en iedere machine minder voor de Duitschers verkort hun weerstand, vermindert het aantal getorpedeerde geallieerde schepen, vermindert het aantal slachtoffers der nazi-terreur. De oorlog moet ten einde gevoerd en gewonnen worden. Wij juichen nu over de voortgang van het laatste offensief van Generaal Montgomery's 8e Leger in Tunis - de Engelschen zijn er bijna! - en wij verwachten de invasie op het Continent. Dat willen wij - wij verlangen naar actie, wij willen actie! Maar zie: iedere actie eischt offers in eigen gelederen.

Zoo is het hier. En het moet! Maar goddorie nog aan toe, wat een vak, dat oorlogvoeren -



Uit: Dagboekfragmenten 1940-1945, geselecteerd door T.M. Sjenitzer-van Leening

John Jay Johns -- 15 april 1865

April 15, 1865. This is a dark and gloomy day for the nation. President Lincoln was assassinated in the theater in Washington last night, and Secretary Seward murdered in his sick bed.



John Jay Johns (1818-1899) was een Amerikaanse boer die een groot deel van zijn leven een journaal bijhield.

Jöns Månsson Teitt -- 14 april 1632

14 april 1632
Den 14. dito sindt Ihr Kön. Mttn. mit grosser proceß sambt viel officierern eingezogen undt strax nach der kirchen in S. Annen geritten. Die bürgermeister
und ratsherrn seindt vorhin gegangen. In der kirchen hat der Königl. Maijttn. Hoffprediger Doct. Jacobus Fabricius angefangen zu singen: Nu lob mein
seel den Herren. Darnach die predigt anfangen und nachm eingang derselben das: Te Deum laudamus gesungen. Worüber die gantze gemein sehr bitterlichen geweinet hat, daß Gott sie den tagk erleben lassen, damit sie wieder eine evangelische preedigt gehöret haben. Wie sie dann auch mitt freuden gesprochen: Eij nu wollen wir gerne sterben, weil Gott, der Högste, unser bitt erhöret hat, daß wir nicht seindt unsern feinden ein spott wordenn.

Nach der predigt seindt die rathsherrn mit der gantzen burgerschafft auf dem marckt gestanden vor des graff Fuckers hauß. Darin Ihr Kön: Mttn. im fenster gestanden undt der Herr Secretarius Philipp Sattler den huldigungseidt ihnen vorgelesen, darauf sie in praesentia Ihr K. Mt. mit aufgerichten zweijen fingern gehuldigett haben. Also ist die Augspurgische Confession aufs new confirmieret. Gott wolle sich über sie und unß erbarmen, daß es nimmer mehr darzue komen magk, damit sie oder unß der feindt uberweltigen möchte.



Jöns Månsson Teitt (ca. 1600-1659) was trompetter in het leger van de Zweedse koning Gustaaf II Adolf tijdens de dertigjarige oorlog (1618-1648). Van 1621-1632 hield hij een veldjournaal bij.

Jan Cremer -- 12 april 1974

Vrijdag 12 april
Elke dag wordt het drukker aan zee. Vandaag door de bollenstreek naar Den Haag. Wat prachtig die kleurrijke tulpenvelden. Ik vind de tulp de mooiste bloem ter wereld. Vrouwelijk wulps en wellustig. Ik zou ze op willen vreten. Even in Amsterdam geweest. Soms kreeg ik het gevoel dat ik in Paramaribo liep. Vooral mijn Amerikaanse crewcut valt op bij mijn vrienden en relaties. Zeventien keer ben ik vandaag gevraagd of ik van de trap gevallen ben. Creativiteit schijnt bij de Hollandse kunstenaars voornamelijk in het haar te zitten.
Las in Engelse krant dat mijn Eskimo-film 'The long white trail' op 18 april in première gaat in het London Pavilion, één van de grootste theaters rond Piccadilly Circus. Werd tijd. Film al twee jaar geleden gemaakt. Bij Piet langs geweest. In mei heeft hij tentoonstelling van mijn recente litho's over het Hollandse landschap. Ik ben altijd blij om Piet te zien. Robuust en gespierd staat hij temidden van zijn litho-persen, als een baken van rust. Want soms twijfel ik: vrienden van vroeger zie ik 'flippen' en ik blijf maar doorgaan met mijn devies 'niet lullen maar poetsen' en word soms meelijwekkend aangekeken.


Jan Cremer (1940) is schrijver en beeldend kunstenaar. Van 9-15 april 1974 hield hij voor NRC Handelsblad een 'Hollands Dagboek' bij.

Leo Vroman -- 10 april 2004

Zaterdag 10 april
1:47 a.m. Eergisteren en gisteren een schilderijtje gemaakt voor het Literair Museum, op verzoek. Het mocht niets op papier zijn, dat was te vergankelijk, en inderdaad, toen we destijds mijn papieren daar terugzagen waren ze al bezig uit elkaar te vallen. We maakten dit keer eerst foto's van elkaar met de digitale camera, toen prints, en die gebruikte ik in min of meer het landschap vanaf ons balkon. En gisteren werkten we aan de Indische maaltijd voor vanavond: seroendeng, vlees, atjar. En gisterochtend stierf Beulah, T was blij dat ze haar nog de avond tevoren gezien had en Beulah had even haar ogen geopend. Ze was 100, en de leegte blijft, ook al wou ze geen mannen meer zien omdat ze niet meer netjes gekleed was. Vannacht hielp ik met een verpleegster in iemand een nieuw of ander groot bloedvat te planten, maar ik herinner me nog alleen dat ze zei: Hold Mkiba, ik was intussen op een andere plek bezig en hoorde haar eerst niet, toen legde ik mijn hand op het stukje dat een pulserende dikte bedekte, hij kreunde even. Te hard vroeg ik, ja, dus wat zachter.



Leo Vroman (1915) is bioloog, dichter en schrijver. In 2006 verscheen zijn Misschien tot morgen. Dagboek 2003-2006.

Frederik van Eeden -- 7 april 1911

7 april 1911
Ik zag een vlakte bedekt met een witte glinsterende stof, geen sneeuw. Ik voelde het besef komen en lette op de inspanning waarmee ik trachtte mijn geest te reïntegreeren. Ik merkte op dat het begon met de enkele gedachte er aan, dan volgde ook de waarneming. Ik trachtte met inspanning vast te houden en te zien. Het was echter een vrij donkere sfeer, niet zoo lichtrijk als anders. En ik zag reusachtige golven, als een vlakke zee die heuvelen van water vertoonde, zoo groot als heuvelen op aarde. Ze deinden op en neer. Maar het had niets van een storm, het was stil. Een golvend heuvelland van water. Een wonderbaar gezicht.
Geen demonen.


Frederik van Eeden (1860-1932) hield gedurende een groot deel van zijn leven een dromendagboek bij.

Jean Cocteau -- 6 april 1945

6 april 1945
Jacques Fano is net terug uit Duitsland. Hij zegt: 'Er zijn geen Duitsers meer. Er zijn hengelaars, huisvaders, enz.' Het Duitsland onder hypnose van Hitler is verdwenen, uiteraard. Tgenover dat 'Duitse' idee stelt de gevangene, degene die wordt bezet, zijn eigen menselijke persoonlijkheid. Ze laten foto's van hun vrouw, hun kinderen, hun vaders zien. Ze proberen op die manier te ontsnappen aan de ideologische anonimiteit van de partij.

Als in Frankrijk een individu zich wil verbergen probeert hij op te gaan in de massa. De massa sie zich in Duitsland wil verbergen probeert op te gaan in het individu.

The Great Dictator gezien. Het is moeilijk om deze film, waarin Charlie Chaplin zich niet op zijn gemak kan hebben gevoeld, te beoordelen. Het komische en het tragische gaan er moeizaam in samen en de grappen (er zitten erin die verrassend zijn) dragen niet bij tot het algehele ritme. Wat zeer geslaagd is, is de karikatuur (voor de massa te verfijnd) van het opgejaagde, holle privé-leven van de dicatator. Chaplin-Hitler die bij de gloed van kaarsen piano speelt is fantastisch. Alles is te afgrijselijk geweest sinds deze film uitkwam [1940] om er nu nog naar van te worden. Ik betwijfel of de lauwe reactie van de zaal uit hetzelfde voortkomt als bij mij. Deze zaal wilde lachen om een grove karikatuur die Chaplin juist uit de weg gaat. In de scène van de wereldbol, een ballon waarmee hij jongleert - die een uitgelezen mimescène oplevert - komt de zaal, die niet in staat is de schoonheid ervan te zien, pas uit de plooi als hij de wereldbol de lucht in stoot met zijn billen.




Jean Cocteau (1889–1963) was een Frans dichter, romanschrijver, toneelschrijver, ontwerper en filmmaker. Een selectie uit de dagboeken die hij tussen 1942 en 1954 bijhield zijn in het Nederlands verschenen onder de titel Dagboek van een duizendkunstenaar.

C. Buddingh' -- 5 april 1968

5-4
Vanmiddag - terug uit Zeeland - bij de post op mijn bureau een grote envelop van de Arbeiderspers, met in vette letters 'Foto's' erop. Nieuwsgierig opengescheurd: een fraai exemplaar van The Private Papers of Henry Ryecroft (Phoenix House uitgave, de 1961 herdruk van de Anniversary Edition van 1953) met een briefje van Hans van Straten, die ze me cadeau doet. Ook heel vriendelijke woorden over mijn dagboeknotities. Inmiddels ben ik dus al wel in het bezit gekomen van een andere Ryecroft-uitgave: ik zal Hans terugschrijven en het hem vertellen, in de hoop, evenwel, dat ik deze gebonden en veel plezieriger gedrukte editie zal kunnen houden. In deze uitgave zal ik er nog vaak in lezen, in de Amerikaanse waarschijnlijk vrij zelden. Een boek is - voor mij althans - nu eenmaal niet alleen een hoop letters op een groot aantal vellen papier.

Waar ik ook zeer op aas is de nieuwe tweedelige uitgave van Boutens' poëzie. Via het Algemeen Dagblad is hij voor mij ter recensie aangevraagd, maar hoewel hij al overal in de boekhandel ligt heb ik hem nog niet gekregen - een veeg teken, vrees ik. Misschien denken ze bij Polak en Van Gennep: f 95,- en het Algemeen Dagblad, dat komt er niet uit. Ik hoop evenwel zeer, dat ik me vergis. Want waar moet ik f 95,- vandaan halen? En ik ben momenteel juist - omdat ik me weer erg bezighoud met versvormen, verstechniek, e.d. - hevig in Boutens geïnteresseerd. Morgen wordt het een zware dag. Al om kwart voor acht naar A'dam, om daar tot 's avonds 1/2 6 of 6 uur boeken te verkopen in de Bijenkorf en dan nog eens met Gerard, Henk en Jan Hanlo naar Rotterdam voor de slotavond van het Jeugdfestival. In de zo'n beetje bij Pernis liggende havenvakschool nog wel. Het zal een afschuwelijk gesjouw worden. Vanavond in elk geval eens lekker uitblazen.

Martin Luther King vermoord. Het is onbegrijpelijk dat de Amerikanen, met zo weinig orde op eigen zaken, elders zoveel babbels durven hebben. Als het bij mij thuis zo'n rotzooi was, zou ik diep-beschaamd mijn mond houden, in plaats van tegen anderen hoog van de toren te blazen.

Ook die Johnson-affaire. Het is prachtig om in één en dezelfde krant op de voorpagina te lezen, wat een nobel en groots opofferend gebaar zijn zich niet meer herkiesbaar stellen is, en vier of vijf bladzijden verder, dat hij in november a.s. hoogstwaarschijnlijk een zware nederlaag te incasseren zou hebben gekregen. Zoals ik al eerder schreef (en vermoedelijk nog meer dan eens schrijven zal): 'Je blijft lachen. (Helaas: ook huilen.)'

In Zeeland twee aardige honden ontmoet: Tinka Carrière en Dinky Westerhout, waarmee ik meteen goede maatjes was. Als ik nog eens ergens buiten zou komen te wonen, nam ik misschien ook wel een hond. Maar een hond mist wat je in de poëzie ambiguïteiten zou noemen: het is een dier zonder dubbele bodem(s). Bij een kat daarentegen ontdek je steeds nieuwe.

Ergens - ik weet niet meer waar - moet staan dat Jacques Bloem, toen hij er door een geërgerde chef op attent werd gemaakt dat hij steeds iedere ochtend te laat op zijn werk kwam, geantwoord zou hebben: 'Ja, maar is het u ook opgevallen hoe vroeg ik iedere avond weer naar huis ga?' Ik weet niet of Bloem dat inderdaad heeft gezegd, als hij het gedaan heeft, dan was het in ieder geval in navolging van Charles Lamb.

Toen ik om één uur thuiskwam zei Wiebe - na mij op de bovenste traptreden met twee dikke kussen,op elke wang één, verwelkomd te hebben: 'Je had voor je wegging toch ook nog gesproken over ongezelligheidsvergoeding?' Dat had ik inderdaad. Wiebe en Sacha vinden het allebei - niet minder dan Stientje - erg saai en vervelend wanneer ik op pad moet; als dat meerdere malen achter elkaar het geval is, krijgen ze een kleine financiële compensatie, die ik 'ongezelligheids-vergoeding' heb gedoopt. Dit keer allebei drie gulden, die Sacha wel netjes bij de rest van zijn opgespaarde geld zal leggen en Wiebe ongetwijfeld voor het vanavond vijf uur is tot op de laatste cent zal hebben uitgegeven.




C. Buddingh' (1918-1985) was schrijver en dichter. Hij publiceerde vijf boeken met dagboeknotities.

J.J. Voskuil -- 4 april 1981

ZATERDAG 4 APRIL
De trein van 10.55. Ik ben verkouden. Het water komt met stoten door mijn ogen en neus. Daarbij een blaffende hoest. Te beroerd om indrukken op te doen. We hebben twee plaatsen in een rondje van vier toegewezen gekregen, dezelfde nummers als we straks in de trein naar Avignon ook weer krijgen, net als de vorige keer. In Brussel-Zuid komen twee kinderen van nog geen 20 tegenover ons zitten. Parijs. Het is bar koud. Bus 47 staat weer op een andere plaats en wringt zich maar langzaam door de avondspits. Halfzeven in Rubens. Mevrouw Grillère. We drukken handen. Ze vraagt hoe het gaat. Er is geen ruimte om te zeggen dat ik verkouden ben, maar verder best. Een kamer op de vierde verdieping achter. Als er brand uitbreekt zijn we reddeloos verloren, maar voor de verkoudheid zou dat niet slecht zijn, denk ik. In de koude wind naar Polidor. Een tafel achterin, links. Naast ons een ouder, Amerikaans echtpaar, de man een bon-vivant, de vrouw wat vermoeider. In het geroezemoes beginnen ze met ons over New England te praten. Daar kun je ook wandelen. Alsof me dat een lor interesseert. Bovendien is het ondoenlijk om in zo'n lawaai, in een Frans restaurant, een gesprek in het Engels te voeren. Terug door de Rue Mouffetard. De hoofdpijn die ik in de trein heb gekregen is er niet beter op geworden. 's Nachts met barstende hoofdpijn wakker.


Schrijver en volkskundige J.J. Voskuil (1926-2008) hield in 1981 een dagboek bij van twee reizen naar Frankrijk.

Zlata Filipović -- 3 april 1992

Vrijdag, 3/4/1992
Dear Mimmy,
Mama is aan het werk. Papa is naar Zenica gegaan. Ik ben thuisgekomen van school en moet aan van alles denken. Azra vertrekt vandaag naar Oostenrijk. Ze is bang voor de oorlog. Ik moet steeds maar deneken aan wat Melica bij de kapper heeft gehoord. Wat moet ik doen als ze Sarajevo gaan bombarderen? Safia is er en ik luister naar RADIO-M. Ik voel me een stuk veiliger. Mama zegt dat wat Melica bij de kapper heeft gehoord verkeerde informatie is. Laten we dat maar hopen!
Papa is terug uit Zenica en hij is helemaal van streek. Hij zegt dat er ontzettend veel mensen bij de trein- en de busstations staan. De mensen gaan weg uit Sarajevo. Het is vreselijk om te zien. Dat zijn de mensen die die verkeerde informatie geloven. Moeders en kinderen gaan weg en de vaders blijven achter. Soms gaan alleen de kinderen weg terwijl hun ouders achtyerblijven. Iedereen moet huilen. Papa zegt dat hij Dearr niet had gezien.

Ik hou van je, Mimmy. Je Zlata.



Zlata Filipović (1980) is een Bosnische schrijfster die bekend is geworden met haar Dagboek van Zlata, dat ze schreef toen ze 12-13 was.

Jean Cocteau -- 2 april 1952

2 april
Lunch met de Pagnols en de Simenons. Je kunt je niet drie meer van elkaar verschillende mannen voorstellen dan wij drie ten aanzien van het werk, van wat ons bezighoudt, en van onze gewoonten. Maar we hebben één eigenschap gemeen, dat we ons nooit bemoeien met andermans zaken en nergens jaloers op zijn. Dat is de basis van onze verstandhouding, die altijd volmaakt is en zich koestert in een vriendschappelijke warmte die verre uitstijgt boven belangen.
Simenon zegt: 'Het is wonderlijk dat wij hier met zijn drieën de enigen zijn aan wie Amerika zou bieden wat we vragen. Ik pieker me suf, maar ik kan geen anderen bedenken.'
Waarop ik heb geantwoord dat ik er weinig van merkte en dat mijn financiën er bar slecht voor stonden. Pagnol weet me te vertellen dat de Société des Auteurs me al drie jaar een jaarlijkse toelage van zeshonderdduizend frank schuldig is. Dat hoor ik voor het eerst.


Jean Cocteau (1889–1963) was een Frans dichter, romanschrijver, toneelschrijver, ontwerper en filmmaker. Een selectie uit de dagboeken die hij tussen 1942 en 1954 bijhield zijn in hte Nederlands verschenen onder de titel Dagboek van een duizendkunstenaar.

Henri-Frédéric Amiel -- 1 april 1870

April 1, 1870.--I am inclined to believe that for a woman love is the supreme authority--that which judges the rest and decides what is good or evil. For a man, love is subordinate to right. It is a great passion, but it is not the source of order, the synonym of reason, the criterion of excellence. It would seem, then, that a woman places her ideal in the perfection of love, and a man in the perfection of justice. It was in this sense that St. Paul was able to say, "The woman is the glory of the man, and the man is the glory of God." Thus the woman who absorbs herself in the object of her love is, so to speak, in the line of nature; she is truly woman, she realizes her fundamental type. On the contrary, the man who should make life consist in conjugal adoration, and who should imagine that he has lived sufficiently when he has made himself the priest of a beloved woman, such a one is but half a man; he is despised by the world, and perhaps secretly disdained by women themselves. The woman who loves truly seeks to merge her own individuality in that of the man she loves. She desires that her love should make him greater, stronger, more masculine, and more active. Thus each sex plays its appointed part: the woman is first destined for man, and man is destined for society. Woman owes herself to one, man owes himself to all; and each obtains peace and happiness only when he or she has recognized this law and accepted this balance of things. The same thing may be a good in the woman and an evil in the man, may be strength in her, weakness in him.

There is then a feminine and a masculine morality--preparatory chapters, as it were, to a general human morality. Below the virtue which is evangelical and sexless, there is a virtue of sex. And this virtue of sex is the occasion of mutual teaching, for each of the two incarnations of virtue makes it its business to convert the other, the first preaching love in the ears of justice, the second justice in the ears of love. And so there is produced an oscillation and an average which represent a social state, an epoch, sometimes a whole civilization.

Such at least is our European idea of the harmony of the sexes in a
graduated order of functions. America is on the road to revolutionize
this ideal by the introduction of the democratic principle of the
equality of individuals in a general equality of functions. Only, when
there is nothing left but a multitude of equal individualities, neither
young nor old, neither men nor women, neither benefited nor
benefactors--all social difference will turn upon money. The whole
hierarchy will rest upon the dollar, and the most brutal, the most
hideous, the most inhuman of inequalities will be the fruit of the
passion for equality. What a result! Plutolatry--the worship of wealth,
the madness of gold--to it will be confided the task of chastising a
false principle and its followers. And plutocracy will be in its turn
executed by equality. It would be a strange end for it, if Anglo-Saxon
individualism were ultimately swallowed up in Latin socialism.

It is my prayer that the discovery of an equilibrium between the two
principles may be made in time, before the social war, with all its
terror and ruin, overtakes us. But it is scarcely likely. The masses are
always ignorant and limited, and only advance by a succession of
contrary errors. They reach good only by the exhaustion of evil. They
discover the way out, only after having run their heads against all
other possible issues.


Henri-Frédéric Amiel (1821–1881) was een Zwitserse filosoof en schrijver, die nu vooral nog bekend is vanwege zijn omvangrijke dagboek.

Trui Thöne -- 31 maart 1915

Woensdag, 31 Maart 1915
’t Geval werd weer gesust; de Duitschers gaan niet te min voort Hollandsche schepen in den grond te boren. In vele gezinnen ontstaan de heftigste oneenigheden over de pro en contra questie. Sommigen leden van ’t gezin zijn dan pro en anderen anti Duitschland. Hetgeen bij elk nieuw bericht reden tot twisten geeft!
Wij zijn het gelukkig allemaal eens (en zeer anti Duitsch, zoals trouwens alle redelijk denkende menschen). Slechts handelsmenschen, die er belang bij hebben en alle zeer conservatieven, de zeer antisocialisten, zijn nog pro Duitsch. Velen echter zijn anti Engelsch.



De Nederlandse Trui Thöne (1893-1980) was tijdens WO I een "jonge vrouw uit een gegoede familie" en hield gedurende de oorlog een dagboek bij.