Georg Christoph Lichtenberg • 21 april 1786

• De Duitse fysicus, sterrenkundige en denker Georg Christoph Lichtenberg (1742-1799) is vooral bekend vanwege zijn zogenoemde Sudelbücher (‘kladboeken’) vol briljant geformuleerde invallen, observaties en overpeinzingen over zaken “zo onbeduidend dat ze door de meesterdenkers uit zijn tijd over het hoofd werden gezien”. Als ‘kind van de Verlichting’ was hij nieuwsgierig en onderzoekend, en zo komt hij ook naar voren in zijn brieven, die zijn vertaald als Gekleurde Schaduwen. Vertaald door Marion Offermans.

Göttingen, 21 april 1786
In Holland heb ik weinig of geen kennissen. Ik houd niet van die mensen daar, de steden zijn prachtig en u zult daar woninginrichtingen zien zoals je je die in je dromen voorstelt. Er is geen belangrijke stad in Holland die ik niet heb gezien. Ik heb zijn scheepvaart en zijn huizen bekeken maar zijn bewoners vond ik, enkele geleerden uitgezonderd, onverdraaglijk. Ze halen het op geen stukken na bij de Engelsen. Wie vanuit Engeland naar Holland komt denkt van een gezelschap welopgevoede officieren terecht te zijn gekomen tussen tamboers en provoosten. Als u de zee in al haar luister wilt zien, verzuim dan vooral niet Scheveningen of Schevelingen, één uur van Den Haag, aan het eind van een aangenaam bos, zowat het enige in Holland, te bezoeken. Het uitzicht is daar fantastisch, omdat er geen eilanden tegenover liggen en er ook geen diepe haven vol schepen het uitzicht belemmert; u ziet de zee daar zoals de dennenbossen vanaf de nieuwe poort in Darmstadt. Maar, beste vriend, probeer vooral een tochtje op zee te maken, al was het maar op een vissersboot, in elk geval drie tot vier mijl vanaf het land. U zult daar dingen zien waar iemand die in het binnenland woont geen benul van heeft.