I.S. Toergenjev -- 5 maart 1852

• Uit een brief van de Russische schrijver Ivan Sergejevitsj Toergenjev (1818-1883) aan zangeres Pauline Viardot, de liefde van zijn leven (die met een ander getrouwd was). De Russische schrijver Gogol heeft inderdaad onder invloed van een soort priester vlak voor zijn dood al zijn nog niet gepubliceerde werk verbrand – waar hij vrijwel onmiddellijk spijt van had. Hij stierf doordat hij geen voedsel meer tot zich nam.  Uit: Brieven (vertaald door Tom Eekman).

St. Petersburg, 4-7 maart 1852
Het is me onmogelijk deze brief te vervolgen zoals ik hem begonnen ben. Een heel groot ongeluk heeft ons getroffen: Gogol is in Moskou gestorven, nadat hij alles verbrand had: alles, het tweede deel van Dode zielen, een massa voltooide of begonnen geschriften, kortom, alles. Het zal u moeilijk vallen de totale omvang van dit zo wrede en zo volledige verlies te beseffen. Er is geen Rus wiens hart op dit ogenblik niet bloedt. Hij was voor ons meer dan gewoon een schrijver: hij heeft ons onszelf geopenbaard. Hij was in meer dan één opzicht de voortzetter van Peter de Grote voor ons. Die woorden komen u misschien overdreven voor, ingegeven door smart. Maar u kent hem niet, kent geen van zijn werken, en ook al zou u ze allemaal kennen, dan zou het u moeilijk vallen te begrijpen wat hij voor ons betekende. Je moet Rus zijn om het aan te voelen. De scherpzinnigste geesten in het buitenland, een Mérimée bijvoorbeeld, zagen in Gogol slechts een humorist in de Engelse trant. Zijn historische betekenis is hun volkomen ontgaan. Ik herhaal, je moet een Rus zijn om te beseffen wat we verloren hebben ...