Parijs, 18 september 1943. Wandeling door de bossen en rond het water met de Doctoresse. Bij de vele soorten nachtschade die langs deze route bloeien, ontdekte ik op de glooiing van de Seine-oever, tegenover de kleine landelijke kerk van Notre Dame de la Pitié, een weelderig grasgroen woekerende doornappel, die bloesem en vruchten droeg.
Uitgelezen: Jean Desbordes, Le vrai visage du Marquis de Sade, Parijs 1939. Merkwaardig is de mate waarin het schandelijke zich aan deze naam heeft gehecht, meer geconcentreerd haast dan bij enig ander. Dat is alleen te begrijpen op grond van de hogere macht van de pen en de geest: het schandelijke leven zou al lang vergeten zijn zonder het schandelijk auteurschap.
Wanneer namen in de taal opgaan en daar begrippen, categorieën vormen, dan geschiedt dat zelden op grond van daden. Bij de grote vorsten en mensen van de daad is Caesar de enige die als stralend voorbeeld optreedt. Je kunt wel zeggen: dat is alexandrijns, fridericiaans, napoleontisch - maar aan zo'n woord blijft toch steeds het specifieke, het individuele kleven. Dat is cesarisch, dat is een Caesar, een tsaar, een keizer - hier heeft de naam zich losgemaakt van zijn drager.
Veel vaker komt het voor dat de naam zich hecht aan een leer, bij voorbeeld calvinisme, darwinisme, malthusianisme en andere. Dergelijke woorden zijn talrijk, willekeurig, en een lang leven is ze meestal niet beschoren.
Op het hoogste niveau staan de namen waarin leer en voorbeeld één worden: boeddhisme en christendom. Uniek is de situatie bij de christenen waar, althans in de Duitse taal, ieder de naam van de stichter draagt: 'Ich bin ein Christ.' Christen is de omschrijving van 'christenmens' geworden, en daaruit blijken niveau en geheimenis van deze leer, die ook meeklinken in titels als 'de mens', 'de zoon des mensen' en 'Gods zoon'.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten