Marinus van der Lubbe • 5 oktober 1931

• De (onschuldig) voor de brandstichting in de Duitse Rijksdag (1933) veroordeelde Marinus van der Lubbe (1909-1934) hield in 1931 korte tijd een dagboek bij, toen hij (liftend?) door Duitsland en verder reisde. Het is opgenomen in Roodboek, een publicatie uit 1933 die Van der Lubbe moest vrijpleiten. De fragmenten hieronder gaan over Kroatië.

Naziek Zondag 4 Oct. 1931.
Toen ik uit Bamuna wegging, kreeg ik van die boer nog een heerlijk stuk krentebrood mee, met 2 groote trossen druiven en appels. Dat trof dus. Ook is er in dat dorp vandaag een soort feest katoliek, die ieder jaar op de eerste Zondag van St. Michiel gehouden word. Toen ik er vanmorgen uitging, zag ik dat ze al vroeg bezig waren een soort markt met feestelijk heden bij elkaar aan 't timmeren waren. Ook heb ik van die boer nog vernomen dat hier in de dorpen de 4 jarigen, en in de steden de 7 jarigen leerplicht is. En dat de boeren nog aardig veel voor hun bouwland per jaar moeten betalen.

Osjik Maandag 5 Oct. 1931.
Als ik het in Ierbregen en Bulgarijen ook zoo slecht treft, als dat ik nu in Europa alles moet loopen, zal mijn reisplan niet erg goed uitkomen. En daar ik met 't voorjaar in Holl. terug wil zijn, zal ik het misschien niet kunnen volbrengen. Affijn in Constantinopel moet nog al veel werk zijn, zooals je hier over 't algemeen hoort, dus misschien blijf ik daar dan wel een paar weken werken. Zoo moet ik het in ieder geval uitrekenen dat ik met 1 Mei in Berlijn ben, dan kan ik dat nog is een keer meemaken en ben ik op tijd thuis. Ook ben ik hier wat je noemt echte zigeuners tegegekomen. 't Is tipies zoo eigenaardig die lui gekleed zijn. Ik geloof dat ze soms juist zoon heele stukkende jas en broek dragen om dat ze dat graag doen, en niet anders willen. Ook wil ik nog even schrijven dat de meeste huizen bij de boeren, hier geen vloeren hebben, en ze zoo op de verharden grond leven. Ook is 't Holl. metselwerk tegen hier gerekend, het toppunt van netheid.