Mary Dresselhuys • 3 oktober 1979

• Mary Dresselhuys (1907-2004) was een Nederlandse actrice. In 1979 hield ze op verzoek van NRC Handelsblad korte tijd een 'Hollands dagboek'bij.

Woensdag 3 oktober
Vanavond de honderdste 'Gelukkige Hand' [toneelstuk] in Den Haag. Exact de honderdste; voor de produktie, voor de technische staf - en voor Guus Hermus. Niet voor mij, voor mij is 't de vijfde. Een honderdste voorstelling spelen we bij voorkeur in een lekkere schouwburg, in een beetje grote stad. Op tournee lukt dat niet altijd. Soms valt die honderdste in een afschuwelijke schouwburg in de stad X. Dan smokkelen we, en we zetten die honderdste bij voorbeeld twee dagen later, als we in IJ spelen, of drie dagen vroeger als we in Z spelen. Zo heb ik al ettelijke malen met veel tamtam een honderdste gevierd terwijl het in werkelijkheid de honderd-vierde of de zeven-en-negentigste was, maar om de honderdste te vieren als het eigenlijk pas de vijfde is...
Acteurs zeggen tegen elkaar als iemand een avond geen zin heeft: "t Wordt altijd 11 uur.' Maar het is nu pas 11.00 uur 's morgens, en ik heb juist wèl zin. Ik zou ook helemaal niet willen dat het al 11.00 uur 's avonds was. Ik zou willen dat het acht uur vanavond was en dat we over een kwartier konden beginnen. Ik merk dat ik toch een soortje zenuwachtig ben vandaag. Niet zozeer vanwege die honderdste, maar Den Haag is toch weer iets anders dan Lelystad of Middenmeer. Jons (A. Viruly) is er al vroeg heen voor een bespreking met zijn uitgever. Die zie ik daar vanavond. Nee, niet de uitgever. Maar ik vind zo'n dag alleen thuis prima. Ik kom tot niets. Geen concentratie om iets te lezen. Radio aan, radio uit. Geen zin in eten. Geen zin in koffie. Beetje klunzen. Knoop aanzetten. Radio aan, radio af. Een la opruimen. Een plant verpotten.
Ha, de post, een grote envelop van NRC Handelsblad. Misschien gaat het niet door, kan dit allemaal over een minuut de prullenmand in.
Maar nee, het is: Handleiding bij het schrijven van dit dagboek. Hoeveel woorden, waar inleveren, enzovoort, enzovoort. Gelukkig niet HOE het moet; dan kan ik het niet meer. Dan durf ik niet meer.
Jons en ik hebben eens een paar jaar ge-olie- en gewaterverfd, het werkwoord schilderen wil ik niet gebruiken. We vonden het heerlijk. Jons kocht steeds meer boeken over hoe het moest, om technieken te leren. Ik stak mijn hoofd in het zand, want ik wist dat ik niet meer zou durven als ik wist wat ik allemaal verkeerd deed. Zo is het met dit schrijven ook. Als iemand dit eerste velletje zou lezen en zou zeggen: 'Dat kan zo echt niet' - dan was het meteen afgelopen, dan zou ik niet meer durven. Néé, nee nee, zo is het niet met toneel: regisseurs en collega's mogen mij alles zeggen. Ik lees zoveel mogelijk; ik wil van alles op de hoogte zijn. Ik heb vier abonnementen op buitenlandse toneeltijdschriften, ik slurp alles op waar ik van leren kan. 'Nou, daar willen we dan vanavond de resultaten weleens van zien,' zult u zeggen. En daar hebt u dan gelijk in ook.

Ernst Jünger • 2 oktober 1944

• Ernst Jünger (1895-1998) was een Duitse schrijver. Zijn Parijs dagboek 1941-1943 is verschenen in de Privé Domein-reeks (vertaling Tinke Davids).

Parijs, 2 oktober 1942
Perpetua schrijft dat het eind van deze eeuw wel eens gruwelijker zou kunnen worden dan begin en midden ervan. Ik wil dat liever niet geloven en denk wel eens dat de eeuw zal hebben geleken op Heracles die in zijn wieg slangen wurgde. Zeer juist is echter wat zij verder zegt: dat men in deze tijden de deugden van hagedissen moet ontwikkelen, men moet er handigheid in krijgen de zeldzame zonnige plekjes op te sporen en er gebruik van te maken. Dat geldt ook voor de oorlog; wij mogen niet steeds vruchteloos bepeinzen wanneer hij zal eindigen. Dat is een datum die niet van ons afhankelijk is. Wel echter zijn wij in staat ook in noodweer vreugde te schenken, onszelf en anderen. Dan hebben we een tipje van de vrede in de hand.
Ik verneem verder van haar dat de vader van de astroloog sinds enige tijd vermist wordt. Men vermoedt dat Russische krijgsgevangenen hem om zijn kleding hebben vermoord. Dat doet mij denken aan het gruwelijk lot van Kügelgen. Overigens heb ik al jaren geleden de opkomst van nieuwe roversbenden voorzien, zonder echter te vermoeden hóe de geschiedenis dat zou verwerkelijken — ik had dat eenvoudigweg uit negatieve voortekens geconcludeerd, bij voorbeeld uit de overmacht, de nationalisatie van het onrecht.
's Avonds ontmoette ik de Doctoresse bij een door haar voorgeschreven kopje verveine aan de place des Ternes. Sinds ik ontevreden ben over mijn gezondheid, dient dit uurtje tegelijkertijd ook als spreekuur.

Thomas Mann • 1 oktober 1940

• Thomas Mann (1875-1955) was een van de allergrootste Duitse schrijvers. In zijn dagboeken documenteerde hij objectief en in telegramstijl zijn leven en gedachtes. In de jaren veertig woonde hij in de Verenigde Staten, aan de Californische kust. Gedeeltes uit zijn dagboeken uit die tijd zijn in het Nederlands vertaald (door Paul Beers) in Duitsland heeft me nooit met rust gelaten. Amerikaans dagboek 1940-1948.

Brentwood, dinsdag 1 oktober 1940
De gisteren door een Franse brief uit Kaapstad gekomen bevestiging van de zelfmoord van Ter Braak bij de inval van de Duitsers in Holland doet me diepe pijn. Misschien was zijn opstel over 'Lotte' zijn laatste werkstuk. Mijn brief zal hem niet meer bereikt hebben. De vrienden vallen. De woestijn rukt op. [...] Het Griekse schip waarmee Heinrich en Golo moeten komen, wordt veilig genoemd. Problematiek van Moni's toekomst. Zorgelijk ook Heinrich's gezellin. - Nieuwe Britse vliegtuigen van groot formaat die een effectief afweermiddel lijken te zijn. 4 uur durend bombardement van Berlijn. De goede Führer neemt mensen in zijn kelders op en spreekt tot hen. De Duitse bladen verklaren dat de honger Engeland zal vellen. (Voorbereiding op de eigen honger.) Spanje staat trouw aan de kant van de As[-mogendheden], maar wil niet aan de oorlog deelnemen voordat Engeland volkomen verzwakt is. Volledige stilstand, naar het lijkt, van de Egyptische veldtocht van de Italianen. — Ter Braak heeft zich in de nacht van de 14de op de 15de mei gedood. Op de 15de volgde hem de Holl. romancier E. du Perron. H. Marsman kwam eind juni bij de torpedering van de 'Ber[e]nice' om.

Romy Schneider • 30 september 1976

• Romy Schneider (1938-1982) was een Oostenrijkse actrice. in Ich, Romy: Tagebuch eines Lebens zijn dagboekfragmenten van haar opgenomen.

Berlijn, 30 september 1976
Ik heb weleens gedacht dat het me helemaal niets zou kunnen schelen als mijn man als een gigolo en ik als een idioot werd afgeschilderd. Er moet maar eens duidelijk gezegd worden, dat Daniël hard werkt in zijn eigen vak. Hij maakt politieke reportages voor de televisie. Hij heeft vanuit België en Angola bericht en werkt op dit ogenblik in Argentinië en Paraguay. De Franse, Belgische en Zwitserse televisie hebben zijn films al gekocht. Ik heb al in geen tien jaar meer in Duitsland gefilmd. De rollen die mij de laatste jaren vanuit Duitsland werden aangeboden, waren onacceptabel. Dat had te maken met mijn oude Duitse films en ook met de Jonge Duitse Film. Ik ben voor het bioscoopwezen hier gewoon niet geschikt. Wim Wenders' Falsche Bewegung vind ik doodgewoon slecht. Gruppenbild mit Dame, dat script vond ik mooi, hoewel ik de roman moeilijk door te komen vond. Het gaat bij mij als volgt: eerst het script, dan de regisseur en dan de spelers. Bij Böll vond ik eerst het script goed. Toen zag ik dat de regisseur Aleksandar Petrovic de gedachten, de personages en Leni begreep. Daarom heb ik mijn handtekening gezet. Ik wilde die Leni spelen, die Leni zijn, zo goed als ik kon. De keuze van een rol is voor mij ook niet zo eenvoudig meer, want we leven in een mannenfilmwereld. Zeventig procent van alle goede rollen wordt voor mannen geschreven.
Zoals deze Leni leeft, voelt en liefheeft, aanvaardt ze alle risico's. Alleen op die manier kon ze overleven. Wat Romy Schneider betreft, die heeft het ook overleefd, ondanks alles wat haar sinds haar vijftiende wordt aangedaan.

In Frankrijk leef ik 'gewoner' dan hier. Daar word ik heel anders bekeken en met rust gelaten. In Frankrijk word ik niet op straat achterna gerend. Als het al eens gebeurt, dan toch maar heel zelden. Hier, dat moet ik toch even kwijt, is sinds mijn vijftiende een imago van mij opgebouwd, dat een eigen leven is gaan leiden en waaraan nu niet meer te tornen valt. Maar het heeft helemaal niets meer met mij, met de persoon Romy Schneider, te maken. Een wens? Wat mijn carrière betreft, ja. Ik ben een door en door Europese toneelspeelster. Maar ik zou dolgraag eens in een goede Amerikaanse film spelen.
De naoorlogse wereld van Leni kan ik met mijn achtendertig jaar niet navoelen. Ik weet wel het een en ander van mijn moeder. Het treft me allemaal heel erg. Zij heeft deze tijd meegemaakt en ik moet ervan leren.
Het heeft geen zin dat David me hier komt opzoeken, want ik moet hier drie maanden lang twaalf uur per dag werken. Na de rol van Leni neem ik eerst maar eens een jaar vrij. Daarna staan er vier films op het programma. De geschiedenis van een vrouw die kanker heeft en die wordt gevolgd door een man die een ingebouwde camera in zijn hoofd heeft. Een toekomstfilm. Daarna komt er een film met Francis Girod, met wie ik al In de ban van de duivel heb gemaakt, vervolgens La Banquière, en daarna met Claude Sautet Een eenvoudig verhaal.
Ik hoop dat ik in mijn drie maanden Berlijn eens wat tijd zal hebben om te wandelen. Tot nu toe is het me nog niet één keer gelukt om over de Kurfürstendamm te slenteren. Ik hoop dat de Berlijners hetzelfde zijn gebleven. Het is altijd een publiek geweest dat bijzonder aardig voor me was. Ik heb ruim twee jaar in deze stad gewoond.

Hans Crombag • 29 september 1974

• Hans Crombag (1935) was de eerste hoogleraar rechtspsychologie in de Lage Landen. Gisteren bevat dagboekfragmenten uit de periode 1971-1979 van hem.

29-9-1974 Tegen 4 uur naar Michel Plon, die nog steeds op de Boulevard Arago woont, met uitzicht op de Santé-gevangenis. Trof Michel alleen, zijn twee kinderen waren spelen bij vriendjes en zijn echtgenote Monique was naar de bioscoop. Michel is uiterlijk weinig veranderd, alleen zijn haren zijn langer, maar wie maalt er om de huidige mode. Enkele minuten na aankomst verneem ik dat Michel zich tot het communisme bekeerd heeft, hij is zelfs partijlid. Bekering heeft plaatsgevonden in 1968 tijdens de studentenopstanden. Tegelijk heeft hij zich afgewend van het empirisme en bedrijft nu marxistische of historisch-materialistische sociale psychologie, vermengd met een scheut psychoanalyse, want toen hij zich toch aan het bekeren was, deed een geloofje meer of minder er ook niet meer toe. Het ontgaat mij allemaal een beetje, temeer als ik hoor dat Gaston Bachelard in deze gang van zaken een belangrijke rol speelt. Boeken van deze man las ik eind vijftiger jaren, voor het wat dromerig-poëtische ervan was ik in die tijd gevoelig. Nu lijkt hij naast Marx en Freud de nieuwe profeet van de linksgerichte Franse intellectuelen geworden te zijn. We hebben enkele uren gepraat zonder te polemiseren. Opvallend is het rotsvaste vertrouwen waarmee hij zijn standpunten formuleert, geen enkele twijfel. Ook al moet je toegeven dat links het in Frankrijk moeilijker heeft dan in Nederland en er dus harder geknokt moet worden, dan nog is een aan fanatisme grenzende zelfverzekerdheid zoals Michel tentoonspreidt beangstigend. Michel is 34 jaar, misschien leert hij nog. Ik kan mij niet zo goed herinneren hoe ik op die leeftijd was en dacht. Even dom?

30-9-1974 Vanavond gedineerd met Henri Rouanet. Daarna het cabaret L'Echelle de Jacob bezocht. Was bang dat de oude glorie daar verbleekt zou zijn, maar dat bleek geenszins het geval; Seda Aznavour met grotendeels door haar vader geschreven repertoire. Hoogtepunt een tour de chant van Maurice Fanon, een niet meer jonge auteur/zanger met een rauwe stem en prachtige liederen.

Hette de Jong • 28 september 1944

Hette de Jong (1923-1999) was 16 bij het uitbreken van de oorlog. Hij hield een dagboek bij tot 25 januari 1945, waarin hij de oorlogsgebeurtenissen in Maastricht beschrijft.

Woensdag 27 september 1944
Het schijnt niet goed te gaan met de Britten te Arnhem. Sobere berichtgeving. De Britten trekken terug. Hemel, waar gaat dat heen? De Canadezen bestormen Calais. hier en daar bieden de Duitsers dus nog steeds verbitterde tegenstand. Ze zijn nog niet ver van Maastricht. Spaar ons ervoor dat ze terugkomen. Dan is het leed niet te overzien!

Donderdag 28 september 1944
Om 9 uur gisteravond Duitse bommen! Twee enorme knallen. Een bom viel precies voor de stationstoren op het Stationsplein. Stapels glas en dakpannen. Gelukkig geen doden! Wel zwaargewonden!
Een bom verwoestte het achterdeel van het huis dat door de NSB-er Jaspers (slagerij) was verlaten. Hoe vinden ze elkaar!? De derde viel achter de huizen van de lage barakken. Hitler zette zijn beste muil weer eens open voor een redevoering. Nooit zal hij capituleren.
De beestmens Adolf heeft zin in nog meer lijken in Europa. Z’n honger is nog niet gestild! Hitler wil niet capituleren? Goed! Dan maar bommen er overheen! Toen ik klein was zei mijn moeder al: “Wie niet horen wil, moet maar voelen!” Dat gespuis moet en zal van de aardbodem! Haat brandt tegen alles wat Duits is!
Sinds gisteren tot vandaag 12 uur onafgebroken colonnes tanks door de stad. ’t Komt op gang voor de laatste beslissende klap! Hoewel: in Arnhem is de strijd ten einde. De Britten werden teruggeslagen. Het plan in een keer door te stoten tot in Arnhem is mislukt. Te hopen dat vele Britten zich hebben kunnen redden. En Adolf zal zich op de borst slaan.

Vrijdag 29 september 1944
Veel explosies gehoord vandaag. Niemand weet wat er aan de hand is. Wilde gruchten over een V1-aanval. Tot nu toe vielen die op Londen, nu zullen de lanceerplaatsen landinwaarts zijn verlegd. Krijgen wij ze nu? Rantsoenen werden minder. Er is geen aanvoer, geen vervoermiddelen, geen vleesbonnen verschenen! In plaats daarvan 1 ei per persoon. Sinds 4 dagen geen boter, een ons suiker + 1 ons vet per persoon. We eten veel fruit om de honger te stillen. En we zijn vrij. Dan die riem maar wat strakker!

August von Bonstetten • 27 september 1818

• August von Bonstetten (1796-1879) was een Zwitserse officier die in Den Bosch in het Nederlandse leger diende. Hij hield in die tijd een dagboek bij, en maakte zeer veel tekeningen. Zie de uitgave August von Bonstetten. Een Zwitsers militair schetst ’s-Hertogenbosch, 1815-1824, van Jac Biemans.

Zondag 27 september
08.00 uur in de kazerne. Voor 12.00 uur bezocht ik kapitein Dittlinger om hem geluk te wensen met zijn huwelijk met mademoiselle Verhellouw. Deze verbintenis (door een faux pas) vernam ik onlangs met verbazing. 12.00 uur parade. Hoorde daar dat gisteren, toen het regiment van het manoeuvreren op de straatweg terugkeerde, de kroonprins der Nederlanden in burger te paard en zonder begeleiding voorbijkwam om zijn echtgenote in het kuuroord van Spa te bezoeken. Omdat het regiment opeengepakt en colonne op de smalle straatweg marcheerde, kostte het hem veel moeite om er met zijn paard, dat hij aan de hand hield, langs te komen. Omdat niemand hem kende en hij de passage ophield, werd hij door een Feldwebel lomp toegesnauwd. Vooraan verzocht Korbmann hem echter om zijn weg te paard en niet te voet voort te zetten, waarop de prins hem heel hoffelijk voor zijn raad dankte en tegen Korbmann zei dat hij dat niet kon doen omdat hij wist hoe zijn paard was. De beschrijving van zijn kostuum en paard deed mij meteen aan hem denken, omdat de prins mij opviel door zijn welgemanierdheid en mooie paard. De 28e reed hij ’s ochtends weer door onze stad, ook alleen. Een weg van zes uur legt hij in vijf kwartier af. Naar Fritz. 15.00 uur aan tafel. In de kazerne. Las. Bracht bij Wild de avond door. 22.00 uur naar bed.