Lizzy van Dorp • 11 maart 1899

• Lizzy van Dorp (1872-1945) was de eerste vrouwelijke rechtenstudent van Nederland, later econome en politica. Haar studentendagboek staat hier online.

Zaterdag 11 maart.
Vandaag voor 't eerst weer paard gereden: 'r is toch altijd even heerlijk. Ik heb juist Laura Marholm uitgelezen. Veel waars en veel onwaars. Dat ook op de meest geestelijk ontwikkelde vrouwen liefde een grote invloed heeft, dat ook er behoefte aan hebben - wie zal het loochenen , maar daarom te beweren dat de vrouw een leeg vat is, waaraan slechts de man inhoud geeft - treurig voor al die vrouwen die trouwen met mannen die lege vaten zijn. En waarom dat juist van de vrouwen beweerd. Kan de man soms zonder de vrouw? Maar 't verschil is waar, dat de man zich altijd 'de vrouw' verschaffen kan en niet omgekeerd. Vandaar dat een vrouw, die zinnelijk aangelegd is, en niet trouwt, licht een onbevredigd wezen zonder evenwicht wordt. Is men niet zinnelijk en heeft men zelf een inhoud aan zijn leven gegeven, dan zal men ook na de wreedste teleurstelling zijn evenwicht terugvinden. Maar hoe beoordeelt men dikwijls vrouwen? Zo bij oom: Cor - waarvoor is ze opgevoed? Voor niets. Ze heeft hersens. Ze is begonnen een beetje te werken, heette er toen te zwak voor, en oom was de eerste niet om 't haar af te raden. Zo'n meisje heeft toch een inhoud nodig. Ze moet zich toch met iets vullen, met iets haar geest bezighouden. Nu is ze opeens fel op uitgaan geworden; nu heeft ze toch iets om over te denken - en nu is oom de eerste om er over te vallen, en te smalen - in plaats van te begrijpen! Een heerlijke brief van frau Von Butler die vertelt dat ze in 'r voorjaar in Scheveningen komt. Hoe ik me verheug!

Ilse Wentholt • 10 maart 1947

• Ilse Wentholt (1922-2012) woonde in 1946 in Makassar op Celebes en leidde daar een vrolijk leven. Kort na onderstaande passage (uit Hollands Maandblad) kreeg ze verkering met Raymond Westerling, precies in de periode dat hij zijn oorlogsmisdaden beging. Toelichting door J.J. Peereboom.

Makassar, 10 maart '47
... Heb de laatste tijd vrij veel beleefd. Heb afscheid van Ray genomen, hij is de 4e weggegaan. Was de allerlaatste dagen weer allerschattigst, wou per se weer opnieuw beginnen, en wou weer terugkomen in Makassar. Hij zei, dat hij ondanks alles toch weer terug bij me zou komen, na z'n demobilisatie, maar het spijt me; first of all heb ik daar niet veel fiducie in (als Henk me door omstandigheden gedwongen zelfs ontrouw moest worden, laat staan Ray met zijn haremnatuur), en verder had ik er echt geen zin in om weer alles nog eens mee te moeten maken. Toch ben ik erg blij dat hij weer eventjes bij me terug is proberen te komen; ik schaam me het te moeten bekennen, maar het deed mijn gevoel van eigenwaarde erg goed.
Jullie hebben geen idee, hoe ontzettend hij zijn best heeft gedaan om weer in mijn gunst te komen. De Zondagavond voor zijn vertrek kwam hij bij me, en hij zoende zelfs die lelijke voeten van me af, omdat ik zo krengig tegen hem was. Maar ik voelde me te gegriefd dat hij tijdens mijn ziekte [geelzucht] zich zo weinig van me aangetrokken heeft, dan dat ik er erg op inging. Zaterdagavond heeft hij met mijn partner van die avond zowat gevochten, omdat hij mij per se wou thuis brengen. Maar ik liet me niet intimideren, en gelukkig Theo Schmidt ook niet. Alhoewel hij mij later verweten heeft, dat ik hem zo'n risico heb laten lopen. Het is nl. niet de eerste keer dat Ray iemand het ziekenhuis ingeslagen heeft.
Maar Goddank had Ray niet zóveel borreltjes op, dat hij niet de billijkheid van mijn vasthouden inzag. Toch was het wel grappig allemaal, en ik heb heus een echt prettige tijd gehad, en alles heeft zich after all ten beste gekeerd.

Rob Biersma • 9 maart 2017

• Rob Biersma (1948) zeilde in 2016-2017 in z'n eentje naar Suriname en weer terug. Hij deed verlag van zijn reis in e-mailbrieven aan het thuisfront. In het fragment - afkomstig uit Scheepsberichten - hieronder is hij in Suriname en leert Leonie Wegdam kennen.

[Video: Maarten 't Hart over dit boek].

9 maart, Domburg
Lieve familie en vrienden,
Afgelopen dagen is het weer gaan regenen. Niemand verbaast zich daarover, ook al is de regentijd een maand geleden geëindigd. Het betekent dat het soms uren achtereen blijft gieten, afgewisseld door mildere buitjes en soms heel even een paar droge uurtjes. De luchtvochtigheid blijft tegen totale verzadiging aanhangen, waardoor niets meer wil drogen. Ik moet de dinghy voortdurend leeghozen, soms ben ik er tien minuten mee bezig.

Eergisteren heb ik kennisgemaakt met Leonie Wegdam, de zus van Els Wegdam die hier met Astrid Waltmans op bezoek was. Leonie woont in Apoera, een indianendorp tegen Guyana aan, een van de verst verwijderde plaatsen in Suriname die nog over een weg bereikbaar zijn. Apoera ligt hemelsbreed 250 kilometer zuidwestelijk van Paramaribo. Over de weg is het acht uur rijden, maar dat is onder ideale omstandigheden. Regent het of zijn de bruggen beschadigd, dan kan het veel langer duren.

Net als haar zus Els is Leonie opgegroeid in Nickerie en in Nederland. Ze heeft Zweeds en algemene taalwetenschap gestudeerd aan de UvA. Na onderwijs te hebben gegeven aan buitenlanders in Amsterdam is ze lerares geworden in Apoera. Nu is ze met pensioen en tijdelijk in Paramaribo om wat dingen te regelen. Het komt haar goed uit om tussendoor even terug te keren naar haar huis in Apoera. Ze vindt het een leuk idee om samen met mij in de 4x4 jeep naar Apoera te rijden en een paar dagen later terug. We hopen allebei dat het weer wat beter wordt, want met regen kun je de tocht naar Apoera wel vergeten.

[...]

Daarna zochten Leonie en ik een buitenbar op om elkaar wat beter te leren kennen. Leonie zei me dat ze in Apoera veel last had van de avances van mannen die vonden dat een vrouw alleen geen pas gaf. Zou het niet mogelijk zijn, opperde ze, dat ik me in Apoera gedroeg als haar geliefde, zodat het in het dorp duidelijk werd dat ze wel degelijk een man had, zij het in een latrelatie. Mij leek dat wel een spannend idee. Om te oefenen zouden we aanstaande zondag samen met een adoptiekind naar het zwembad in Lelystad gaan. Surinamers zijn heel preuts, in het openbaar zijn ze niet erg innig, samen naar het zwembad en af en toe een brasa is al mooi genoeg.

De expeditie naar Apoera is gepland op dinsdag. Onderwijl heeft Leonie allerlei verplichtingen. Zo heeft de baby van haar adoptiekind, een inheemse tienermoeder, een hand met drie vergroeide vingers, een afwijking die wel vaker voorkomt bij inheemsen. Die vingers moeten in Paramaribo operatief gescheiden worden, wat nog een behoorlijke ingreep is. Leonie regelt alles voor haar protégé. In de tussentijd tuddelen ze in het guesthouse met de baby, de moeder geeft haar zoon de borst — niet verstolen in een hoekje maar gewoon tussen de rondlopende gasten. Dat is toch wel een verademing in Sweetie Sranan, niet moeilijk doen als het niet nodig is. In de tussentijd heb ik de huurjeep laten doorsmeren en de vloeistoffen laten bijvullen. De verhuurder maakte zich wel een beetje zorgen over de tocht naar Apoera. Ik moest zeker een extra jerrycan benzine meenemen, onderweg was er niets.

Brasa, Rob

Frida Vogels • 8 maart 1974

• Frida Vogels (1930) is een Nederlandse schrijfster. Haar door kritiek en publiek gewaardeerde dagboeken 1954-1971 zijn gepubliceerd in 8 delen.

7 maart — Ziek, half griep, half een leveraanval.
Anna Maria schrijft me dat E. ook griep heeft. Schuldgevoel.

8 maart — Michiel afgebeld. Gisteren lukte dat niet. Hij was teleurgesteld en ik voelde me schuldig. Maar ik ben nog ziek.

Kennie vond het eerste hoofdstuk van Dea's boek mooi. Ze zei erover: dat het zo duidelijk een ik-boek is, zodat ze zich afvraagt waarom het niet in de eerste persoon geschreven is; dat dit eerste hoofdstuk zo'n afgerond geheel vormt, dat je je afvraagt wat er nog na kan komen; dat 'een vrouw' die dit leest zich erin herkent; dat het boeiend is; en dat het mooi Italiaans is. Ik had haar gevraagd om op- en aanmerkingen in de kantlijn te schrijven, maar daar had ze zich nergens toe genoopt gevoeld, zei ze. Nu schrijft Kennie ongetwijfeld niet graag op- en aanmerkingen. E. zou er bij zo'n verzoek tientallen hebben. Ze zei overigens ook dat ze mijn stijl erin voelde, wat dus niet goed is.

9 maart — De ochtend verknoeid aan een wiskundepuzzel in de krant die ik niet kon oplossen.

Vanmiddag ga ik naar mevrouw Berthe Davelaar, die een clavecymbel heeft. Er is een open dag van clavecymbelbezitters en je kon je opgeven als je bij zo iemand op bezoek wilde gaan. Bezoek aan mevrouw Berthe Davelaar en brief aan E. daarover. Een brief aan E. erover schrijven was het doel van het bezoek. Een grachtengordelachtige mevrouw.

10 maart — Het is weer niks zoals ik me voel.

De pluizen die wachten op de wind,
alsof de wind ze zou vergeten.
Ze kennen de aarde nog niet,
weten nog niet van kiemen.

Nog kranswijs geschikt,
ijl en licht,
kleurloos, saploos, niet-bloem.

Nu heb ik waarachtig een bloemstukje om me beterschap te wensen van Michiel gekregen! En een erg aardige brief.

Charles Darwin • 7 maart 1835

Charles Darwin (1809-1882) hield een journaal bij van de onderzoeksreis die hij maakte van 1831-1836. Een gedeelte hieruit is in het Nederlands vertaald (door Tinke Davids) onder de titel De reis van de Beagle.

7 maart 1835
We bleven drie dagen in Concepción en zeilden toen naar Valparaiso. Omdat de wind uit het noorden kwam, waren we te- gen de avond pas bij de monding van de baal van Concepción. Omdat we heel dicht bij land waren en er mist kwam opzetten, lieten we het anker vallen. Vervolgens kwam een grote Amerikaanse walvisvaarder langszij, en we hoorden de yankee tegen zijn bemanning vloeken dat ze stil moesten zijn terwijl hij luisterde naar de branding. Kapitein FitzRoy riep hem met luide, heldere stem toe dat hij ter plaatse voor anker moest gaan. De arme man moet hebben gedacht dat de stem van de wal kwam, want een verwarring van kreten steeg onmiddellijk op van het schip — iedereen schreeuwde: ‘Laat het anker vallen! Vier de kabel! Zeil minderen! Ik heb nooit zoiets lachwekkends gehoord. Als de gehele bemanning van het schip uit kapiteins had bestaan, zonder matrozen, hadden er niet méér orders kunnen zijn gegeven. Later ontdekten we dat de stuurman stotterde. Ik neem aan dat alle zeelui hem een handje hielpen bij het geven van orders.
[...]

Jan Wolkers • 6 maart 1970

• Jan Wolkers (1925-2007) was een Nederlandse schrijver en kunstenaar. Gedeelten uit zijn dagboek van 1970 zijn te lezen bij Google Books.

Vrijdag 6 maart 1970
Niets ingenomen.
Gijsbert Versluys drie uur.
Een heel dun laagje sneeuw. Word voor de wekker afloopt wakker omdat ik mijn aars dicht moet knijpen, anders loopt de blubber eruit. Ik heb gisteren twee diarreeverwekkende vermageringspillen geslikt na de opening van de tentoonstelling. En ook nog stiekem in de keuken een blikje schelvislever opgesmikkeld.
Als ik mijn hoofd even buiten het raam steek is er een heerlijke frisse lucht. De zon schijnt koud en feloranje net over een dakrand met priemende stralen over het dunne laagje sneeuw tussen de rozenstruiken. De mussen gaan tekeer en er vallen druppels van de dakgoot.
Alle boodschappen voor weekend in Beethovenstraat. Vertaling H.T. en ander werk naar Almar Tjepkema die het aan Girodias wil laten lezen.
Om drie uur precies komt Willem Bloemena zuchtend binnen omdat Stibbe zelfmoord heeft gepleegd. Hij zegt dat hij dat heeft gedaan omdat zijn vriend Eddy Hoornik dood is. Hij blijft maar zuchtend door het atelier lopen, zegt dat niets meer zin heeft en dat hij het liefst weg zou willen. Maar als even later Gijsbert Versluys komt - een aardige jongeman, ik had een soort grijzende geldschieter verwacht - is hij alles als bij toverslag vergeten. Dan zit hij over geld te babbelen, over contract zus en zo. En als de stemming dan erg vriendelijk geworden is maakt hij er misbruik van door mij te bewegen achthonderd gebonden Rozen van Vlees die ze nog hebben in de boekenclub te stoppen. Die Versluys is een jongen die het boek erg goed gelezen heeft. Ik heb er wel vertrouwen in. We komen tot een afspraak met Paul Verhoeven a.s. woensdag.
's Avonds gaan we naar 'Le clan des Siciliens' omdat Versluys gezegd heeft dat daar een meisje in voorkomt dat een goed type zou zijn voor Turks Fruit.
Na de film even langs Maria om duizend gulden voor maart te brengen. Over roken. Dat als de mensen haar er steeds maar attent op maken dat ze minder moet roken...

Miriam Wattenberg • 5 maart 1944

• Miriam Wattenberg was een Joods meisje dat in 1940 in het ghetto in Warschau terechtkwam. Dankzij de Amerikaanse nationaliteit van haar moeder kon ze in 1944 naar de Verenigde Staten vertrekken, waarna ze haar naam veranderde in Mary Berg. Ze hield een dagboek bij van 1939-1944, dat na de oorlog gepubliceerd werd. Het fragment gaat over het moment dat ze de boot naar de VS neemt.

March 5, 1944
We have just crossed the Portuguese border. The uniformed Spanish police have been replaced by Portuguese secret police. We are still in the same train. Here, too, people greet us with “V” signs.
Our train is approaching Lisbon. I can see the sails of various ships. Someone in our car has just shouted the word, “Gripsholm!” This unfamiliar Swedish word means freedom to us.
I was awakened by the sound of the ship’s engine. The Gripsholm was on the open sea. I went out on deck and breathed in the endless blueness. The blood-drenched earth of Europe was far behind me. The feeling of freedom almost took my breath away.
In the last four years I have not known this feeling. Four years of the black swastika, of barbed wire, ghetto walls, executions, and, above all, terror — terror by day and terror by night. After four years of that nightmare I found it hard to enjoy my freedom at first. I constantly imagined that it was only a dream, that at any moment I would awaken in the Pawiak and once again see the aged men with gray beards, the blooming young girls and proud young men, driven like cattle to the Umschlagplatz on Stawki Street to their deaths.
[...]