Renia Spiegel • 18 juli 1941

• Renia Spiegel (1924-1942) was een Pools Joods meisje, dat in de oorlog een dagboek bijhield, dat pas ver na de oorlog gepubliceerd werd.

18 juli 1941, vrijdag
Een ontmoeting. Vergelijkbaar met alle andere, maar nog steeds heerlijk Zygu kuste me bijna waar Maciek bij was, en Maciek — waar Zygu bij was. Ik kan je wel vertellen dat Z. erg boos was. Hij stuurde Arianka weg, sleepte mij naar boven (zo knap in die witte jas), en toen gingen we wandelen. Zoals gebruikelijk spraken we over de oorlog, over geneeskunde, complimenten en ogen. Ik weet dat we allebei nog steeds wachten, dit maak ik op uit zijn verschillende zinspelingen. Ik ben een ontzettende lafaard. Ik probeer dat te overwinnen, maar het valt niet mee. Z. baalt ervan dat ik niet vertrouw op de kracht van zijn armen en zijn beschermende vleugels. We hebben het ook over de toekomst gehad. Dat doen we altijd, en daarmee bedoelen we, hoewel vaag (in elk geval ik), onze gezamenlijke toekomst. Ik flapte er iets lelijks uit, namelijk dat hij probeert van me af te komen met zijn nerveuze gegaap. Toen trok hij me zo stevig en zo dicht tegen zich aan dat... Ik weet het niet. Maar toen ik hem vertelde dat mijn nichtje zou komen — tja, toen raakte hij helemaal opgelaten. In het verleden hadden we een plek, maar wisten we niet hoe, en nu weten we hoe, maar hebben we geen plek; en ik weet zeker dat we er allebei op wachten. Weet je, het is zo stom, we hebben steeds heerlijke ontmoetingen, ik rijg ze als prachtige glanzende parels aan de grijze draad van mijn leven, een voor een, gelijkmatig, glad, rond, en soms groeien ze en streven ze, streven ze onvermoeibaar naar die ene die er het meest toedoet, de grootste, de mooiste. Het is waar wat ik je heb verteld, ik ben ongeneeslijk ziek, en je weet heel goed wat ik mankeer, Zygu, want je hebt me er niet naar gevraagd, je lachte alleen maar, en hoe — goddelijk, charmant. Er is iets heerlijks waar ik niet over kan schrijven, het is gewoon wat ik voel en wat ik tevergeefs in woorden probeer uit te drukken, omdat ik het alleen maar zou vervormen. Z. is gek op kinderen, hij heeft me voorgesteld aan een lief klein ding dat hij angst aanjaagt met injecties. Ik ben God dankbaar dat Zygu bestaat en Zygu dankbaar dat onze liefde bestaat, en de liefde dankbaar dat ze harten in vuur en vlam zet, harten dankbaar dat ze in staat zijn lief te hebben. En weet je, uiteindelijk komt het allemaal neer op dat ene betoverde woord: liefde. We zien elkaar maandag, ook al regent het dat het giet. Ach, kon mama maar voor maandag komen, ooo... Jullie zullen me helpen, Bulus en God.

Frida Vogels • 17 juli 1965

• Frida Vogels (1930) is een Nederlandse schrijfster. Haar door kritiek en publiek gewaardeerde dagboeken 1954-1971 zijn gepubliceerd in 8 delen.

17 juli — Ik denk met verbazing terug aan de kleren die ik droeg toen ik omstreeks twintig was. Een felgroene jurk met flappen aan de hals. Een zomerjurk met schouderbandjes en daaroverheen een bolero'tje, wit met rode en blauwe bloemen. Een grijze rok met gele en rode Schotse ruiten. Een rieten halsbandje met rood fluweel en zwarte kralen zoals Liesje de Vita. Witte open zomerschoenen zoals Marian. Een bol rieten tasje zoals Annet. Een koralen armband, een zilveren armband, een koralen kettinkje. Daar liep ik in rond en vond het natuurlijk, voorzover je dat woord in mijn geval kunt gebruiken. Waarschijnlijker is dat ik me ermee dacht te camoufleren.
Nu grijze rokken, witte of blauwe blouses, grijze of donkerblauwe vesten of truien, en geen tasje meer. Daarvan kun je tot op zekere hoogte zeggen dat ik me ermee denk te afficheren.

20 juli- Gisteren een poesje gevonden op piazza Minghetti. Mager en vuil, met loopogen en rode verf aan zijn staart. Gisteren was het een monstertje, vooral toen hij zijn eerste schoteltje melk gedronken had en er een dikke buik onder zijn magere ribbenkast hing. Vandaag, na één nacht, ziet hij er al veel beter uit, zijn vacht is zachter en glanzender geworden. Dit is het seizoen waarin de mensen met vakantie gaan en hun dieren op straat deponeren.

★ Dea stuurt me een boekje, Taccuino somalo. Ze heeft me dat vroeger, in de tijd dat ze met de Somaliërs omging en Aimé Césaire vertaalde, eens geleend; ik heb het toen meer dan een jaar in de kast gehad. Ik geloof dat het niet van haar was, dat ze het zelf ook geleend had. Het kan dus zijn dat ze zich vergist en het me stuurt in de mening dat het van mij is. Of ze wil het me, om een reden die ik dan niet begrijp, cadeau doen. Het adres is niet door Dea zelfgeschreven. Kortom een mysterieus geheel, waar wel een banale verklaring voor zal zijn.

21 juli — Dat boekje van Dea maakt me ongemakkelijk. Ik voel me schuldig tegenover haar. Ik heb haar verraden, in de zin dat ze verwachtingen van me had die ik niet heb waargemaakt. Dat ik dat niet gedaan heb, is juist, want dat kon ik onmogelijk. Het verraad zit erin dat ik zulke verwachtingen had gewekt.
Ik veronderstel nu dat Teodoro het me buiten Dea om heeft gestuurd, in de mening dat het van mij is en van mening dat elk spoor van mij uit zijn huis moet verdwijnen.

Julien Green • 16 juli 1933

• Julien Green (1900-1998) was een Amerikaans-Franse schrijver. Fragmenten uit zijn dagboeken zijn door Greetje van den Bergh vertaald als Journaal 1926-1945.

16 juli - In Den Haag. Lang staan kijken naar de Saul van Rembrandt. Hij droogt zijn gezicht, of eigenlijk zijn oog, met de punt van een gordijn. Daardoor zie je maar de helft van zijn gelaat, dat getekend is door de jaren, de begeerten, de verveling, de zwaarmoedigheid...
Kort geleden gedineerd met een Duitse vluchteling. Net als alle Duitse vluchtelingen voorspelt hij dat het Hitler-regime binnenkort in elkaar zal storten en dat de communisten aan de macht zullen komen. Het schijnt dat op kazernemuren het volgende rijmpje te lezen staat:

Adolf Hitler, gib uns Brot
Sonst wird bald die Reichswehr rot.

In Den Haag een huis ontdekt waar met grote letters op staat: Nazional-sozialistische Beweging. Hier ook al. Wat wordt de wereld toch vervelend! Gisteren heb ik Dop Bles ontmoet, een boekhandelaar met wie wij in 1929 kennis hebben gemaakt. Een beminnelijke, ontwikkelde man. Toen hij me een boek liet zien, viel me op dat hij een ring droeg met een minuscuul klein hakenkruis erop. [Ik vergiste mij in de betekenis van dat hakenkruis, zoals ik verderop in dit dagboek zal uitleggen.]

Alma Mahler • 11 juli 1898

• Alma Mahler was in het begin van de twintigste eeuw de it-girl van Wenen. Haar dagboeken over die tijd zijn verschenen als Het is een vloek een meisje te zijn (vertaald door Peter Claessens).
Voor haar huwelijken met Gustav Mahler, Walter Gropius en Franz Werfel, en haar verhouding met Oskar Kokoschka, had Alma Mahler (1879-1964) al verhoudingen met Gustav Klimt en Alexander von Zemlinsky achter de rug. Ze schrijft erover in haar dagboeken uit de periode rond 1900.

Dinsdag 11.7
Met een stuk begonnen.
       's Middags met Hanna, Christine, Gustav en Ernst naar Gosaumühle. Iedereen wilde eigenlijk naar Traunkirchen, maar Hanna kreeg bezoek en het weer was wisselvallig. Daarom gingen we pas tegen de avond op weg. Omdat we niet van plan waren verder dan Steeg te gaan, nam ik geen jas mee, en omdat iedereen ging koffiedrinken in Gosaumühle, zat ik daar badend in het zweet, zonder iets om aan te trekken, en merkte dat ik elke seconde dat ik bleef zitten meer kans liep om ziek te worden. Ik vroeg daarom toestemming om alleen naar huis te fietsen. Alleen. Iedereen begon te protesteren: `Nee, Alma, niet weggaan. We vragen of ze een omslagdoek hebben, en alles is in orde.' Toen de omslagdoek kwam, was het al te laat. Ik kreeg koude rillingen en steken in mijn rug tot aan mijn schouders. Christine, Gustav en ik reden verder naar Hallstatt, omdat Hanna nog wilde blijven zitten en ik voelde dat maar één ding kon baten: warm worden, flink warm worden. Nauwelijks waren we het dorp Gosaumühle uit of daar kwam Mahler ons tegemoet op zijn fiets. Achter hem aan een oude vrouw, daarna zijn zus en Rosé.
       Ik fietste razendsnel voorbij, de Geiringers stapten af en de anderen ook. Mahler vroeg of dit de weg naar Hallstatt was. Christine zei van niet en bood hem aan de weg daarheen te wijzen. Ik remde een beetje af. Ze kwamen me achterop en zeiden: 'Mahler fietst achter ons.' Hij haalde ons al snel in, en we kwamen elkaar zo'n vier, vijf keer tegen. Iedere keer knoopte hij weer een praatje aan. Vlak bij Hallstatt stapte hij af. We liepen een eindje met de fiets aan de hand, en hij begon weer een praatje met me, waarbij hij me strak fixeerde. Ik sprong op mijn fiets en ging hup ervandoor. De Geiringers waren kwaad, ze hadden me willen voorstellen, en hij had dat ook wel verwacht. Naar zijn blikken te oordelen had hij het verband tussen de kaart en mijn persoon wel gelegd, en daardoor geneerde ik me. Ik ben er ook helemaal niet op gebrand hem te leren kennen. Ik hou van hem, vereer hem als kunstenaar, maar als mens laat hij me tamelijk koud. En ik koester mijn illusies.
       We haalden Hanna en Ernst in Gosaumühle af en reden naar huis. Hanna stapte bij elk bergje af, en Ernst werd zo kwaad en wond zich zo op dat je, toen hij bij ons aankwam, zijn slagaderen kon zien kloppen.
       Hij begon in mama's kamer bijna te huilen van woede. Ze bleven daarna bij ons voor het avondeten. Ik had met Ernst te doen. Hij is zo lenig, zo fris, zo jong. Zij is niet vooruit te branden, zo saai, zo oud. Hij vond dat ook.

A.J.M. van Nispen tot Pannerden • 10 juli 1963

• Uit: In dienst van negen premiers. Jhr.mr. A.J.M. van Nispen tot Pannerden (1946-1972) was een hoge ambtenaar op het Ministerie van Algemene Zaken en maakte daar negen premiers mee.

Woensdag 10 juli 1963
Marijnen nam aan premier te worden. Was van drie tot half 6 bij hem om allerlei punten door te praten. Intussen kwamen telefoontjes binnen: de VVD wil Sidney v.d. Bergh op Defensie — De Quay wil hem niet — dan de V.V.D. Maatsch. Werk voor mevrouw Schouwenaar-Franssen? (of Mevr. Stoffels-van Haaften?) Bot wil — hoe is het mogelijk — Defensie hebben. Schmelzer Verkeer en Waterstaat? Witteveen Financiën. Toxopeus op Bi.Z. CHU: De Pous Econ. Z. en Scholten Justitie. Biesheuvel wordt voor Landbouw eerst voorverwarmd. Veldkamp nog niet bereid op Soc. Z. terug te komen. Becht (burg. Tilburg) weigerde Volkshuisvesting en Bouwnijverheid. Luns weer op Bu.Z. Gisteren was een stormachtige dag. De K.V.P.-fractie vergaderde de hele dag. Grootste verwarring. De Kort zeer in het nauw. Spraken zich uit tegen Zijlstra-De Quay opzet. Wilden de sociale paragraaf gaan aankleden. Schmelzer kwam ons na die vergadering halen. Troffen zijn vrouw in badjas! Huis weinig weelderig of cultuurvol. Hadden veel pech met kinderen: twee dood, een debiel, twee goed, waarvan een hyperintelligent. Schmelzer zei in 7 jaar nog niet zo'n dieptepunt in K.V.P.-fractie te hebben beleefd. Waren boos op De Kort dat hij bij Beel prijsgaf wat de fractie tevoren als een breekpunt had gekarakteriseerd. Van Thiel was nogal tegen Veldkamp opgesomd. Men vond dat De Quay als vice-M.P. bevoegdheden had moeten bedingen: hoe zou hij anders t.o. van Zijlstra iets wezenlijks vermogen? (Van Schaik had ook geen 'bevoegdheden'). Schmelzer vertelde Veldkamp indertijd voor Soc. Z en V. te hebben aanbevolen. 'Veldkamp is emotioneel en sentimenteel. Hij blaast iets reusachtig op en loopt dan leeg. Is daarna met een suikerklontje te vangen.' Schmelzer nam Suurhoff mee naar Limburg om met mijnwerkers te praten. Logeren bij de Houten. Mevr. Houten begon direct over religie etc. Bleek dat Suurhoff niets anders had dan z'n werk. Is nu in oppositie gefrustreerd. Controle vult 'priesterschap' niet. Schmelzer zei dat De Quay al 5 commissariaten had aangeboden gekregen. De Quay reageerde prima op verzoek De Kort (KVP-fractie) om het overleg over de sociale paragraaf te heropenen: 'Ik houd me aan het akkoord van Wassenaar. Komen jullie gevieren als fractievoorzitters tot wijziging, dan wil ik dat welwillend bezien.' Toen De Kort dinsdag was geweest om te zeggen: we willen een katholieke premier hebben en we willen een aangeklede sociale paragraaf riep De Quay me en haalde een fles sherry voor de dag. We dronken twee glaasjes om de wilde stroom baas te blijven.
Zijlstra komt nu als minister niet terug.

Stijn Streuvels • 9 juli 1917

• Stijn Streuvels (1871–1969) was een Vlaamse schrijver. Tijdens de Eerste Wereldoorlog hield hij een dagboek bij. [Schilderij van Modest Huys].

9 juli 1917
We worden verwittigd dat er morgen om 6 en half controle is voor alle manspersonen van 16 jaar tot 45! Grote angst en onrust bij de mensen die van alles verwachten; meestal wordt er geloofd dat men al het volk dat zich aanbiedt, zal mede nemen en als arbeiders wegvoeren. Er wordt overal besproken wat men best doen zou: gaan of thuisblijven en de meningen zweven tussen die twee uitersten. Er is nog iets bijgekomen, namelijk dat het uitgelekt is: dat de burgemeester zelf (op bevel van de kommandant) de lijst van de 30 opgeëisten heeft opgesteld en geleverd; anderen noemen de schepen, de secretaris en zelfs de veldwachter; vandaar grote ontevredenheid bij de betrokkenen, waaronder de zoon van de schepen en enige boerenzonen! Haat en wraaklust lopen onder het volk.

[...]

12 juli 1917
De opgeëisten die voortvluchtig zijn worden achternagezeten als de wolven en effenaan [telkens] er één uitgehaald wordt of zich aangeeft, leidt men hem in de poort van 't gemeentehuis die voorlopig dient als gevangenis. In die poort gaat het er anders lustig toe; de kerels zitten er te zingen en zottigheid te verrichten en de inwoners brengen hen te eten.
Vandaag worden er bijgebracht van de omliggende gemeenten en daar zoëven gingen er een bende van in de twintig voorbij uit Waarmaarde, tussen vier soldaten, en zij zingen de Vlaamse Leeuw. Een ellendige manier om het Guldensporenfeest te vieren.
En de grote wraakroep blijft gericht tegen de burgemeesters; - in de poort van 't gemeentehuis is men een lied aan 't dichten waaruit ik een regel verstaan heb die luidt: We zijn verkocht door een Judas.

13 juli 1917
Om 6 uur komen in bende, zingend de Vlaamse Leeuw, de opgeëiste jongens van Tiegem en trekken hier voorbij naar Otegem.
Hier in 't gemeentehuis gaat de poort open van de peerden-stal en de gevangenen komen op straat. Ze worden in rijen van vier geplaatst en uitgeleid door enige soldaten, trekken zij ook op naar Otegem. Een lange schreeuw, met armgezwaai, is hun afscheidsgroet aan de gemeente. Een boerenwagen is volgeladen met hun pakken. Zusters en lieven doen de jongens uitgeleide, moeders en magen [verwanten] blijven alleen met hun verdriet, staan wenen. En die er minst van al in weten [om geven] zijn de opgeëisten zelf.
Een nieuw drama is afgespeeld en nieuwe slachtoffers van de oorlog wachten hun lot af.

Bertolt Brecht • 8 juli 1920

• Bertolt Brecht (1898-1956) was een Duitse schrijver. Uit: Dagboeken (vertaald door Hans Hom).

Donderdag, 8 juli 1920
Ik lees geboeid de brieven van Van Gogh aan Theo. Schokkende documenten van armoede en fanatiek werken zijn dat. In plaats van te eten schildert hij, en hij rekent uit hoeveel verf de tering hem oplevert! Hij heeft geen succes en werkt als een paard en ziet de toekomst haast altijd donkerder in dan het heden, dat al donker genoeg is. Daar kun je een hoop van leren, niet alleen op het menselijke vlak. Misschien zou het heel goed voor me zijn als ik zo werkte, verbeten en hardnekkig, zonder veel waarde te hechten aan inspiratie en te zinnen op indrukwekkende effecten. Maar dat breng je alleen maar tot stand in de beschrijving, je moet veel weten, het een en ander meegemaakt hebben en een bepaalde stijl hebben, die je overal bij kunt ‘aanwenden’. In ieder geval moet je een scherp oog hebben voor de ‘geest’, voor de krenten, het smaakvolle arrangement en het gepolijste. Doorslaggevend is het grootse raamwerk, de duistere, opgeworpen massa, het geagiteerde licht boven alles en de onverschrokkenheid van het menselijke hart, dat de dingen laat zien zoals ze zijn, en ze zo liefheeft.


In zijn allerlaatste, onafgemaakte toneelstuk Turandot voerde Brecht een personage Gogher Gogh op, maar of hij daarbij aan de schilder Van Gogh gedacht heeft ...