•
Albrecht Herport (1641-1680) was een Zwitserse militair en tekenaar in Nederlandse dienst. Uit:
Verhaal van drie voorname reizen naar Oostindien.
Koomst aan Taijowan. Beschrijving van deze plaats, en van 't Eilant Formosa; gelijk ook van een zware aardbeeving. Krachtige winden in dit gewest.
OP de vijfde van Wijnmaant [oktober] zagen wy 't hoog gebergte van 't Eilant
Formosa, daar uit de stuurlieden gisten dat wy noch omtrent vijftig mijlen van
Taijowan waren. In de volgende dag zagen wy 't Eilant
Langgemoi, dat zich omtrent acht mijlen van
Formosa zeewaarts heen strekt. Tegen d'avont zag men de berg
Tangoi, en d'
Apenberg, daar men, een weinig af, een varsche vloet,
Bangsoi genoemt, uit het lant in zee ziet vlieten. Wy lieten hier 't anker vallen, en moesten 'er een dag, en twee nachten blijven, uit oorzaak van de strijdige wint. In de volgende dag, des uchtens vroeg, wonden wy onze ankers weer op, + en zeilden noch in die voormiddag op de zuiderree van
Taijowan, daar wy noch een van onze schepen vonden, het welk zich door harde wint derwaarts had moeten begeven.
Toen onze Admiraal naar lant gevaren was, dee de Gouverneur, of Plaatsvoocht,
Frederijk Kojet genoemt, enige sloepen en schuiten uitbrengen, en ons uit de schepen halen; doch voorëerst de zieken, die omtrent zes hondert, en zo zwak waren, dat niemant een voet kon voortzetten, maar alle naar 't gasthuis gedragen moesten worden. De schepen wierden daar na in de Visschershaven gehaalt, uit oorzaak van 't gevaar dezer plaats, en der schielijke Travaadwinden, die hier ontstaan. Deze Visschersplaats, (dus genoemt om de treffelijke visch, die daar gevangen word) legt twaalf mijlen van
Taijowan, daar enige gebroke Eilanden leggen, tusschen de welken de schepen bequamelijk konnen ankeren.
't Eilant
Formosa legt op drieëntwintig graden benoorden de Middellijn; gelijk ook
Taijowan, dat zo verre, als men met een stuk grof geschuts beschieten kan, van
Formosa aflegt; en omtrent twee uren lang, en een vierde deel van een uur breet is. Het strekt zich naar d'oostzijde in de langte uit, van daar men in zekere tijden, als de zee afloopt, te voet op Formosa kan komen. Dit is een dorre en onvruchtbare plaats, daar de hooftvesting der
Hollanders,
Zeelandia genoemt, op legt, in de welke de Plaatsvoocht zijn woning heeft. Hier zijn, benevens andere woningen, ook enige pakhuizen, daar in zy alle kostelijke waren, met de welken zy handelen, opsluiten. Omtrent een pistoolscheut van deze vesting is een voorstat, daar in het meeste deel der huizen van de
Sinezen worden gebout, daar zy alderhande kostelijke waren uit Sina brengen, en de zelfden met de
Hollanders verhandelen.
Op
Formosa zelve zijn veel hoge bergen, ten meestendeel noch onbekent. De vlakke landen, die geheel vruchtbaar zijn, worden, beneffens d'inboorlingen zelven, van veel duizent
Sinezen bewoont, die zich, uit oorzaak van de gedurige oorlog, de welk zy tegen de
Tartar voeren, van de welken zy heftiglijk vervolgt worden, derwaarts begeven, om zeker te zijn: maar echter zware schatting aan d'Oostindische Maatschappy van
Hollant moeten betalen. Deze lieden zijn zeer naerstig in het lant te bouwen, en te beplanten.
Men bespeurt hier somtijts en dikwijls zware aardbevingen, van de welken ook een in mijn tijt voorviel. Want in Loumaant, in 't zestienhonderteenënzestigste jaar, des uchtens vroeg, omtrent zes uren, begon d'aarde, omtrent een half uur lang, in dier voegen te schudden, dat men niets anders dacht, dan dat het aardrijk barsten en splijten zou. Deze schudding dee drieentwintig huizen in de voorstat omvallen, en de vesting
Zeelandia van 't een tot aan 't ander einde barsten. Na deze schudding volgde een langsame beweging, gelijk een schip, dat van de golven heen en weder bewogen word. Dit duurde drie uren lang; in welke tijt niemant op zijn voeten stil kon staan. In de haven lagen toen drie schepen aan anker, die ook, door de beweging van 't water, zo heftiglijk geslingert wierden, dat zy niet anders meenden, dan dat de schepen omvallen, of anders barsten zouden. Wy zagen hier een onuitspreekelijk wonder van God: want het water hief zich, door de beweging, zo hoog op, dat het veel hoger, dan 't lant scheen te zijn. Deze schudding, zo wel op 't water, als op het lant, duurde omtrent zes weken. Men bevond daar na dat d'aarde in veel plaatsen, en inzonderheit in 't gebergte, open gebroken was; en d'inwoonders zeiden dat zy nooit zulk een schrikkelijke aardbeeving beleeft hadden. De
Sinezen, gevraagt zijnde waar uit de zelfde haar oorsprong had, gaven tot antwoort dat 'er krachtige winden in d'aarde verborgen zijn, die geen uitgang konnen bekomen, 't en zy 't aardrijk dus bewogen word.
Hier zijn het gehele jaar deur zware dwarrelwinden, de welken veröorzaken dat de schepen, die zich daar ten anker begeven, in groot gevaar zijn. Dieshalven zo haast de Schippers een koele wint bespeuren, kappen zy d'ankers af, vermits zy geen tijt hebben om hen op te winden, en begeven zich in volle zee; dewijl 'er veel blinde klippen en zantbanken zijn. Wy zagen hier wonderwerken van een krachtige wint. Want een schip, op de noorderree voor vier ankers leggende, wierd van de wint omgeslagen. Wijders, een galjoot, dat geladen, en voor vier ankers lag, spilde van zijn ankers, en wierd door de wint opgeheven, en uit het water over
Baxamboi, een zantplaat, dus genoemt, omtrent een musketscheut van daar gevoert.
