Ferdinand Gregorovius • 24 oktober 1867

• Ferdinand Gregorovius (1821-1891) was een Duitse schrijver en historicus, gespecialiseerd in de geschiedenis van Rome. Hij verbleef vaak in die stad; zijn dagboeken zijn gepubliceerd als Römische Tagebücher. In oktober 1867 rukte Garibaldi op naar Rome, maar slaagde er toen nog niet in de stad in te nemen.

Vertaling onderaan

Rom, 24. Oktober
Die Nacht war ruhig. Eisenbahnzüge gingen hin und her – wahrscheinlich kamen Truppen in die Stadt. Wir sind ganz in Dunkelheit. Keine Depeschen, keine Nachrichten. Nichts vom Kommen der Franzosen, noch von dem der Italiener. Doch scheinen die Banden stark auf Rom zu drängen. Sie sollen schon bei Acqua Acetosa liegen, wo gestern abend ein Kampf stattgefunden haben soll. Ich ging heute in der Frühe nach Popolo. Viel Volk stand dort: Zuaven und Reiterei waren aufmarschiert; sie zogen durchs Tor hinaus; man sagte, nach Acqua Acetosa. Große Aufregung in der Stadt. Es ist ein Glück, daß ich nicht mehr am sechsten Bande zu schreiben habe. Ich kann mir mit dem siebenten Zeit lassen und habe in diesen Wochen auch Band I und II für die zweite Auflage beinahe fertig gemacht.

Rom, 25. Oktober
Die Unruhen haben sich gestern abend wiederholt. Man warf Petarden, welche Vorbeigehende entweder töteten oder verwundeten. Man schoß auf den Posten am Platz Pellegrino, worauf die Häuser durchsucht und viele Personen verhaftet wurden. Heute früh sah ich im Corso einen wohlgekleideten Herrn von vier Soldaten abführen.
Es ist nachts 9 Uhr – ich höre Petarden knallen. Der Himmel ist hell und klar. Unten liegt das große Rom, wie ein Fieberkranker – es sind Zuckungen der Geschichte. Dort liegt finster der Vatikan; das Verderben pocht an seine Pforte. Was mag der Papst tun? – er betet –, er soll ruhig und gefaßt sein. Es ist der Todeskampf der weltlichen Kirche. Ihre Haltung in dieser Stunde ist achtunggebietend. Wieder Petardenschüsse.
Heute wurde der Belagerungszustand über Rom verhängt, auch die Entwaffnung anbefohlen.
Die Freischaren sind unterdeß von den Mauern abgeschlagen oder abgezogen. Die Bande auf Monte Parioli unter Enrico Cairoli, welcher tapfer kämpfend gefallen ist, war wenig mehr als 100 Mann stark. Diese Vorgänge hielten Rom zwei Tage lang in solcher Aufregung, daß der geringste Zufall, wie gestern das Entspringen eines Gefangenen, Tausende in Flucht durch die Straßen trieb. Im Volk ging die Rede, daß 8000 Garibaldiner die Stadt umzingelten. Als ich gestern am Palast Rondanini stand, um Verwundete hereinbringen zu sehen, während Militär die Straße sperrte, sagte mir eine Frau mit sichtbarer Freude: »Die Garibaldiner sind schon in der Villa Borghese.« Die Banden sind fort, doch auf wie lange?
Heute sagte mir Schlözer, daß ihm Antonelli erklärt habe, alles sei eine abgekartete Komödie, die er vorausgesehen; die Garibaldische Bewegung nehme überhand; Namen bedeutender Menschen tauchten schon unter den Freischaren auf, so Graf Valentini, Graf Colloredo aus Udine, beide gefangen.
Hundert Gerüchte gehen durch die Stadt; an jedem Tag, ja zu jeder Stunde werden die Italiener angemeldet, aber sie kommen nicht.
Ich war heute nachmittags vor die Porta Nomentana gegangen. Der Weg dort ist wieder bis Ave Maria frei. Ich sah an der Barrikade bauen; vier Reihen Schanzkörbe übereinander, mit zwei Schießscharten für Kanonen. Dann ging ich an das verschlossene Tor der Salara. Es ist von innen mit Erde verschüttet.
Ich höre viele Petarden und Flintenschüsse, während ich dies schreibe. Man sagt mir, daß in Trastevere gekämpft wird.

Ongecorrigeerde vertaling door ChatGPT.

Rome, 24 oktober

De nacht was rustig. Treinen reden heen en weer – waarschijnlijk kwamen er troepen de stad binnen. We zitten volledig in het donker. Geen telegrammen, geen nieuws. Geen bericht over de komst van de Fransen, noch van die van de Italianen. Toch lijkt het erop dat de benden sterk op Rome aandringen. Ze zouden al bij Acqua Acetosa liggen, waar gisteravond een gevecht zou hebben plaatsgevonden.

Vanmorgen vroeg ging ik naar de Piazza del Popolo. Er stond veel volk; zouaven en cavalerie waren opgesteld. Ze trokken door de poort naar buiten – men zei: naar Acqua Acetosa. Grote opwinding in de stad.

Het is een geluk dat ik niet meer aan het zesde deel hoef te schrijven. Ik kan met het zevende mijn tijd nemen, en in de afgelopen weken heb ik ook de delen I en II voor de tweede druk bijna voltooid.

---

Rome, 25 oktober

De onrusten van gisteravond hebben zich herhaald. Er werden rotjes (petarden) gegooid, die voorbijgangers doodden of verwondden. Er werd geschoten op de wachtpost bij het Piazza Pellegrino, waarop de huizen werden doorzocht en vele personen gearresteerd.

Vanmorgen zag ik op de Corso hoe een welgeklede heer door vier soldaten werd afgevoerd.

Het is negen uur ’s avonds – ik hoor de petarden knallen. De hemel is helder en klaar. Daar beneden ligt het grote Rome, als een koortsige zieke – het zijn de stuiptrekkingen van de geschiedenis. Daar ligt donker de Vaticaanse stad; het verderf klopt aan haar poorten. Wat zal de paus doen? – Hij bidt –, men zegt dat hij kalm en beheerst is. Dit is de doodsstrijd van de wereldlijke kerk. Haar houding in dit uur dwingt respect af.
Weer klinken petardenschoten.

Vandaag is de staat van beleg over Rome uitgeroepen, ook is bevolen dat men de bevolking moet ontwapenen.

De vrijwilligerseenheden zijn intussen van de muren teruggeslagen of afgetrokken. De bende op Monte Parioli, onder leiding van Enrico Cairoli, die dapper strijdend is gesneuveld, telde nauwelijks meer dan honderd man.

Deze gebeurtenissen hebben Rome twee dagen lang in zo’n staat van opwinding gehouden, dat het kleinste voorval – zoals gister het ontsnappen van een gevangene – duizenden mensen in paniek door de straten deed vluchten. Onder het volk ging het gerucht dat achtduizend Garibaldianen de stad omsingelden.

Toen ik gister bij het Palazzo Rondanini stond, waar gewonden werden binnengebracht terwijl het leger de straat afsloot, zei een vrouw mij met zichtbare vreugde: “De Garibaldianen zijn al in de Villa Borghese.” De benden zijn nu weg – maar voor hoe lang?

Vandaag vertelde Schlözer mij dat Antonelli hem had uitgelegd dat alles een in scène gezette komedie was, die hij had voorzien. De Garibaldibeweging breidt zich uit; namen van vooraanstaande personen duiken al op onder de vrijwilligers – zoals graaf Valentini en graaf Colloredo uit Udine, beiden gevangen genomen.

Honderd geruchten gaan door de stad; elke dag, ja elk uur, worden de Italianen verwacht – maar ze komen niet.

Vanmiddag ging ik naar buiten, tot bij de Porta Nomentana. De weg is daar weer vrij tot Ave Maria. Ik zag dat men er aan een barricade bouwde: vier rijen aarden manden op elkaar, met twee schietgaten voor kanonnen. Daarna ging ik naar de gesloten Porta Salaria. Die is aan de binnenkant met aarde dichtgestort.

Terwijl ik dit schrijf, hoor ik weer veel petarden en geweerschoten. Men zegt dat er in Trastevere gevochten wordt.